Rangka Jawapan
Pendahuluan
. Pendidikan dalam perspektif
Islam merupakan suatu proses yang berlaku sepanjang hayat.
. Tidak dinafikan pendidikan
Islam mengalami perkembangan pesat pada zaman kerajaan Umayyah dan kerajaan
Abbasiyah. Hal ini disebabkan penglibatan dan sikap pemerintah yang mencintai
ilmu pengetahuan sama ada ilmu agama mahupun ilmu-ilmu berkaitan dengan
keduniaan.
Isi-isi penting
. Sebagaimanazaman awal Islam,
sumber utama pendidikan Islam ialah al-Quran yang merupakan suatu sumber yang
sah dan hakiki, diikuti sunnah atau hadis. Selain itu, pendidikan Islam juga
berpandukan kepada sumber akal dalam bentuk ijtihad dan qias bagi menjelaskan
perkara yang tidak diterangkan secara jelas oleh sumber al-Quran dan sunnah.
Sesuai dengan perkembangan semasa,
pendidikan Islam pada zamar. kerajaan Umayyah dan
kerajaan Abbasiyah bertujuan
untuk mewujudkan pembangunan yang seimbang antara aspek aqliah dan naqliahbagi
membolehkan manusia mengenali pencipta-Nya serta mentaati segala perintah dan
suruhan-NYa.
Pendidikan Islam pada kedua-kedua
kerajaan tersebut berlangsung secara forma| dan tidak
formal. pendidikan tidak formal
berlaku dimasjid, manakala pendidikan formal berlangsung di
institusi yang didirikan oleh
kerajaan seperti kuiabdan institusi pengajian tinggi serta madrasah
seperti Bait al-Hikmah di
Baghdad.
Kandungan kurikulum pendidikan yang
terdapat pada kedua-dua kerajaan ini merangkumi ilmu naqli dan llmu aqli.Aniara
ilmt naqli sepertitafsir, hadis, fikah, dan usuluddin' manakala ilmu aqii
seperrifalsaiah, sejarah, bahasa (nahu), matematik dan ilmu alam.
Ciri seterusnya pendidikan Islam pada zaman
kerajaan Umayyah dan kerajaan Abbasiyah ialah munculnya ulama-ulama tersohor
yang menjadi tenaga pengajar di institusi pendidikan seperti Abdullah bin
Abbas, Hassan al-Basri, wasil uin Ata" Imam Malik bin Anas' Imam Syafie'
Imam Abu Haniffah dan Imam
Ahmad bin Hambal.
Ciri pendidikan Islam lain yang ketara
pada kedua-dua kerajaan ini ialah kewujudah kaedah
halaqah.Melalui kaedah ini,
murid-murid akan berkumpul membentuk bulatan yang mengelilingi
guru; mendengar apa yang
disampaikan oleh guru sambil menadah kitab yang menjadi bahan pembelajaran.
Pada zaman kerajaan Umayyah dan kerajaan
Abbasiyah, pendidikan Islam mendapat sokongan padu daripada para pemerintah.
Umpamanya , pada zaman kerajaan Umayyah, Khalifah umar bin Abdul Aziz telah
mendirikan banyak masjid dan meneruskan pendidikan percuma di kuttab bagi golongan
yang tidak berkemampuan. Pada zaman kerajaan Abbasiyah pula, muncul tokoh-tokoh
pemerintah yang mencintai ilmu pengetahuan seperti Khalifah Harun al-Rasyid dan
Khalifah al-Makmun.
Ciri lain yang ketara pada sistem
pendidikan kedua-dua kerajaan ini ialah kewujudan aktiviti
penterjemahan karya-karya asing
khasnya daripada bahasaYunani. Di Baghdad,aktiviti tersebut giat dilakukan di
bait al-Hikmah manakala di Nisabur, Universiti Nizamiyyah bukan sahaja berperanan
sebagai institusi pengajian tinggi bagi umat Islam mendalami ilmu pengetahuan malah
juga sebagai pusat penterjemahan.
Kesimpulan
Faktor utama yang membawa
kepada perkembangan pesat sistem pendidikan pada zaman kerajaan Umayyah dan
kerajaan Abbasiyah ialah sokongan padu daripada pemerintah di sampingkemunculan
golongan ulama yang menjadi tenaga pengajar.
Sumber ujukan-Mohd Zaki Ahmad,
Score in SPM Sejaah Islam (500-1918) Keas 2 940/2 Keas Model, ,
(Shah Alam: Oxford Fajar.2014) ,52-53.
Pendidikan di Zaman Kerajaan Umaiyah
peranan institusi pendidikan pada zaman
Kerajaan Umaiyah
Pendidikan Islam menekankan
pertumbuhan manusia yang seimbang dalam melaksana tugas sebagai seorang
khalifah di muka bumi. Imam al Ghazali menjadikan ilmu pengetahuan sebagai
antara syarat yang perlu dipatuhi seseorang calon khalifah. Khalifah Bani
Umaiyah juga berminat dengan perkembangan pendidikan. Khalifah Muawiyah
misalnya, akan membaca sampai sepertiga malam untuk mempelajari cerita-cerita
bangsa Arab, peperangan dan cerita-cerita bangsa asing. Pelbagai institusi
pendidikan dibina pada zaman pemerintahan kerajaan ini.
Institusi pendidikan yang ditubuhkan pada
awalnya ialah masjid. Banyak masjid dibina dan dijadikan pusat pendidikan
seperti Masjid Amawiyin/Umawi di Damsyik, masjid di Kufah, Basrah dan Fustat.
Khalifah Walid al Walid contohnya berusaha mengembangkan ilmu pengetahuan
dengan menghapuskan buta huruf dalam kalangan umat Islam melalui pembinaan
masjid dan kuttab. Masjid Amawiyin dibina selama lapan tahun dan dijadikan
tempat beribadat serta tempat belajar kaum muslimin. Bilik-bilik disediakan
sebagai tempat menyalin dan perbincangan pelajar. Guru-guru berkhidmat secara
sukarela dan ada juga yang dibayar gaji. Kurikulum yang dipelajari ialah fardhu
ain dan fardhu kifayah (bahasa, kesusasteraan, ilmu hisab).
Istana khalifah juga dijaduikan pusat
pendidikan ketika ini khasnya istana di Damsyik, Syria. bahan-bahan bacaan
dalam bahasa Yunani diterjemah ke bahasa Arab. Khalifah Muawiyah bin Abu Sufyan
contohnya sering mengundang para ulama dan cendekiawan ke istananya bagi
membicarakan ilmu sejarah Arab, sejarah peperangan serta hal pentadbiran.
Tumpuan diberi kepada pendidikan putera-putera khalifah dan anak-anak pembesar.
Guru berpengalaman dijemput untuk mengajar di istana berkaitan sejarah,
kesusasteraan, tatasusila, pidato serta moral.
Seterusnya ialah institusi kuttab
yang terbahagi kepada dua iaitu kuttab untuk orang awam yang dikenakan yuran
pengajian dan Kuttab al Sabil khas untuk kanak-kanak miskin yang tidak
dikenakan yuran pengajian. Fokus utama pembelajaran ialah pengajian al Quran serta
asas-asas ilmu agama sebagai persediaan memasuki peringkat pendidikan lebih
tinggi iaitu halaqah.
Pengajian halaqah diadakan di masjid.
Sistem pengajian tradisional ini berlangsung apabila pelajar berkumpul dalam
bentuk bulatan mengelilingi guru sambil menadah kitab. Jangka masa pembelajaran
tidak terhad namun semakin lama belajar, semakin tinggi ilmu seseorang. halaqah
telah berkembang ke negara-negara Islam lain termasuk Nusantara.
Jika dilihat dari aspek tenaga
pengajar, guru-guru yang dipertanggungjawabkan memiliki tahap pengetahuan yang
berbeza. Guru-guru yang kurang berpengalaman akan mengajar di kuttab. Di istana
pula, ‘muaddib’ yang lebih berpengalaman akan mengajar putera-putera khalifah
dan anak-anak pembesar tentang ilmu pengetahuan, budi bahasa, moral dan
sahsiah. Di masjid, para ulama terkenal yang mengajar, misalnya Hassan al
Basri, Abdullah bin Abbas dan Khatib al Baghdadi.
Terdapat pelbagai faktor yang
mendorong perkembangan pendidikan di zaman bani Umaiyah. Antaranya ialah
pemberia pendidikan secara percuma serta agresifnya dasar peluasan kuasa.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan