SUMBANGAN KHALIFAH UMAR AL-KHATTAB

oleh-Ahmad bin Yaakob

Nama sebenar Umar ialah Umar bin al-Khattab bin Naufal. Beliau dilahirkan pada tahun 584M dan meninggal dunia pada tahtn 644M/123H.Khalifah Umar bin al-Khattab telah dicalonkan oleh Khalifah Abu Bakar al-Siddiq dengan persetujuan para sahabat.Pemilihan Umar bin al-Khattab dilalukan kerana ketokohan beliau dalam bidang agama dan politik.

SUMBANGAN

a) Penubuhan  majlis syura

b) Pembahagian  wilayah

c) Dasar pelantikan  gabenor  dan pegawai-pegawai  kerajaan surat pelantikan,  senarai tugas, pengisytiharan  harta  sebelum dan selepas pelantikan.

d) Mengasaskan  birokrasi Islam - menubuhkan jabatan-jabatan kerajaan  seperti Diwan al-Jund dan Diwan al-Kharaj

e) Memperbaharui  undang-undang  pentadbiran tanah

f)Mengemaskini  sistem kewangan dan perbendaharaan (Baitulmal)

g) Sistem gaji

h) Kehakiman

pelantikan  kadi di setiap wilayah

i)  Pendidikan dan keilmuan

j)  Memajukan  bidang ekonomi termasuk bidang pertanian seperti pembinaan empangan  dan terusan

k) Keadilan  sosial

l) Memperkenalkan  takwim Hijrah.[1]

ii.Sumbangan Khalifah Umar al-Khattab

1.Politik dan Pentadbiran

i.Pentadbiran wilayah

Beliau telah membahagikan wilayah Islam kepada beberapa bahagian dan melantik pegawai yang bertugas, iaitu gabenor, setiausaha dan ketua-ketua jabatan.Pegawai yang dilantik akan diperiksa harta dan keperibadiannya untuk mengelakkan berlaku salah guna kuasa.Setiap tahun, pegawai itu akan datang ke Makkah untuk membuat laporan.[2]

Pentadbiran tanah

 Tanah-tanah yang dikuasai oleh tentera Islam dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:tanah sawafi-tanah tidak bertuan yang ditadbir oleh pemegang-pemegang amanah yang dilantik daripada golongan ahl al-Ayyam, iaitu golongan peneroka (ahl al-fay). Tanah ini tidak boleh dibeli atau dimiliki oleh sesiapa bagi mengelakkan berlakunya perpecahan dalam kalangan umat Islam.Tanah dhimmah-tanah bertuan yang ditadbir oleh pemiliknya.[3]

Membentuk Majlis Syura

Majlis Syura, iaitu lembaga atau majlis perundangan negara yang  tertinggi telah ditubuhkan oleh Khalifah Umar bin al-Khattab.Antara tanggungjawab majlis tersebut adalah menentukan polisi negara yang berkaitan dengan hubungan luar dan pemerintahan negara.Majlis Syura juga membincangkan masalah tentang politik, sosial dan keselamatan.Majlis Syura terbahagi kepada dua bahagian, iaitu Majlis Syura Tertinggi dan Majlis Syura Am. Majlis Syura Tertinggi dianggotai oleh Uthman bin Affan, Abdul Rahman bin Auf, Ali bin Abi Talib, Zaid bin Thabit, Muadh bin Jabal dan Saad bin Abi Waqqas.[4]

Mengasaskan al-Diwan

Al-Diwan ialah daftar atau buku catatan.Diwujudkan untuk mencatatkan nama-nama tentera dan keluarga mereka serta jumlah sara hidup masing-masing.Bayaran sara hidup dibuat berdasarkan jasa seseorang terhadap Islam, terutama semasa proses peluasan wilayah.

Mengasaskan Takwim Hijrah

Beliau menjadikan tahun Hijrah Rasulullah s.a.w ke Yathrib (Madinah) sebagai tarikh permulaan perkiraan kalendar bagi umat Islam.Pengenalan takwim Hijrah memudahkan catatan peristiwa-peristiwa selepasnya.Takwim ini memudahkan umat Islam mengingati sesuatu peristiwa dan membuat catatan mengenainya.[5]

Sosial

Memperkembang Pelajaran al-Quran

Antara langkah yang diambil untuk mengembangkan pelajaran al- Quran adalah dengan menyediakan guru-guru untuk mengiatkan al-Quran. Guru-guru dihantar ke merata-rata tempat dengan ganjaran gaji yang lumayan.Pada peringkat wilayah, sekolah-sekolah telah ditubuhkan di masjid-masjid untuk mengajarkan pelajaran al-Quran.Golongan yang menghafaz seluruh kandungan al-Quran akan diberi ganjaran. Umat Islam juga diwajibkan menghafaz suruh-surah yang tertentu.[6]

Memperbaharui Taraf dan Kedudukan Golongan Hamba

Dalam hal-hal tertentu, taraf golongan hamba akan disamakan dengan tuannya.Bagi menjaga kepentingan sosial, iaitu taraf dan kedudukan golongan hamba dalam masyarakat, satu perubahan telah diadakan.Hamba tidak boleh ditindas manakala hamba yang mempunyai keluarga dilarang daripada dipisah-pisahkan.[7]

Ekonomi

Penubuhan Baitulmal

 Beliau menubuhkan baitulmal kerajaan.Buku kira-kira juga disediakan kewangan negara.

Sumber-sumber kewangan negara kharaj, al-fay' dan usytr, untuk menguruskan hartauntuk mengetahui jumlah ialah zakat, ghanimah, jizyah.

Memajukan Bidang Pertanian

Khalifah Umar bin al-Khattab berusaha meningkatkan hasil pertanian dengan membina tali air dan terusan. Contohnya, Empangan Abu Musa dan Terusan Amir al-Mukminin di Mesir.Terusan Amirul-Mukminin yangmenhubungi Sungai Nil dengan Laut Merah sepanjang 69 batu dari bandar Fustat. Di Iraq beliau telah membina Empangan Abu Musa yang menyambung Sungai Dijlah (Tigris dengan bandar Basrah. Tanah juga telah dikaji selidik bagi menempatkan tanaman-tanaman yang bermutu. Rakyat digalakkan untuk membuka tanah-tanah baharu bagi memperbanyakkan hasilpertanian. Manakala tanah yang tidak dikerjakan akan ditarik balik sekiranya tidak terdapat aktiviti pertanian di dalamnya.[8]

Beliau juga telah mengubah sistem pungutan cukai. Cukai yang dikenakan adalah berdasarkan kesuburan tanah dan juga jenis tanaman. Manakala, peraturan yang tidak adil dan membebankan petani dimansuhkan.[ix]

---

[1]“Institusi Khalifah”, dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),17.

[2]Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,50.

[3] Ibid.

[iv] Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2 Edisi Kemaskini,53.

[4] Ibid.

[5] Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,51.

[6] Ibid.

[7]Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2,80. 

[8]Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,54.

Sumbangan khalifah Abu Bakar al-Siddiq 11-13H/632-634M

OLEH- AHMAD BIN YAAKOB

a)Menyelesaikan masalah isu berkaitan kewafatan Nabi Muhammad SAW.

b)Menyelesaikan isu pengganti Nabi Muhammad SAW

c)Menyelesaikan masalah golongan al-Riddah (nabi palsu, golongan murtad dan golongan enggan mengeluarkan zakat.)

d)Menangani ancaman musuh luar khasnya Rom dan Parsi.

e)Memulakan usaha pengumpulan ayat-ayat al-Quran.

f)Menyusun dan mengemaskini pentadbiran.

g)Melaksanakan dasar dan ekspedisi ketenteraan.[1]

1.Khalifah Abu bakar

Nama sebenar Abu Bakar al-Siddiq ialah Abdullah bin Uthman. Beliau berasal dari Bani Tamim. Beliau dilahirkan di Kota Mekah pada tahun 572 dan meninggal dunia pada tahun 634/13H. Kahlifah Abu Bakar mempunyai keperibadian mulia. Beliau tidak minum arak dan melakukan perbuatan keji seperti pemuda lain pada zamannya.[2]Beliau merupakan orang kedua yang terawal memeluk Islam selepas Siti Khadijah isteri Rasulullah SAW. Sekaligus menjadikannya antara sahabat karib Nabi Muhammad SAW.

Sumbangan khalifah Abu Bakar.

a)Menyelesaikan masalah isu berkaitan kewafatan Nabi Muhammad SAW.

Nabi Muhammad SAW tidak meninggalkan sebarang wasiat atau pesanan mengenai bakal penggantinya atau khalifahnya. Sebaliknya Baginda menyerahkan kepada kebijaksanaan para sahabatnya untuk menyelesaikan masalah pemilihan khalifah supaya mereka dan masyarakat Islam lainnya lebih bebas memilih antara mereka yang lebih layak untuk mengisi jawatan tersebut. Sekurang-kurangannya terdapat tiga golongan yang bersaing untuk merebut jawatan khalifah berikutan kewafatan nabi Muhammad SAW, iaitu puak Bani Hasyim,Muhajirin dan Ansar.[3]

      Puak Bani Hashim mengatakan khilafah merupakan institusi suci yang dianugerahkan Allah  kepada Nabi Ibrahim dan keturunannya dan Ali adalah pewaris yang sah. Puak Muhajirin pula mendakwa mereka juga layak menjadi khalifah kerana mereka berketurunan Quraisy dan semuaketurunan Quraisy adalah keturunan Nabi Ibrahim juga. Puak Ansar juga turut bersaing untuk merebut jawatan khalifah kerana jasa dan sumbangan mereka yang besar terhadap Nabi Muhammad SAW dan kaum Muhajirin ketika berhijrah ke Madinah. Pada pendapat mereka jawatan khalifah itu tidak dihadkan kepada ketutunan tertentu sahaja.[4]

      Abu bakar dengan penuh kebijaksanaan menyelesaikan isu kewafatan Nabi Muhammad SAW yang cuba dinafikan oleh Umar al-Khattab. Umar mengatakan bahawa sebahagian kaum munafik yang menyangkakan Rasulullah wafat. Padahal baginda tidak wafat tetapi diangkat ke langit untuk menemui Allah seperti yang pernah berlaku ke atasNabi Isa.Untuk mengelak sebarang kekeliruan Abu Bakar berkata sesiapa yang menyembah Muhammad SAW sesungguhnya Muhammad sudah wafat, tetapi sesiapa yang menyembah Allah maka sesungguhnya dia sentiasa hidup. Kemudian Abu Bakar membaca sepotong ayat al-Quran daripada surah al-Imran: 144 yang bermaksud bahawa Nabi Muhammad SAW hanyalah seorang rasul seperti rasul-rasul sebelumnya dan mereka semuanya telah wagfat.[5]

b)Menyelesaikan isu pengganti Nabi Muhammad SAW

Selepas kewafatan nabi, beliau menjadi orang tengah dalam menyelesaikan pertikaian antara golongan Muhajirin dengan ansar tentang perlantikan khalifah. Masalah ini timbul kerana;

a.Nabi tidak meninggalkan wasiat sebagai calon pengganti.

b.Terdapat ramai yang bersaing untuk menjadi pemimpin, terutama dalam kalangan Muhajirin, Ansar dan penyokong-penyokong kaum keluarga Nabi Muhammad s.aw termasuk Ali bin Abi Talib.

      Terdapat empat orang sahabat Nabi Muhammad yang dilihat layak memegang jawatan khalifah, iaitu Abu Bakar al-Siddiq, Umar al-Khattab, Uthman Affan dan Ali Abi Talib. Selepas kewafatan Nabi Muhammad diumumkan, golongan Ansar telah memilih Saad Ubaidah sebagai pengganti nabi. Berita ini menyebabkan Abu Bakar dan Umar al-Khattab pergi ke Saqifah Bani Saidah. Namun perlantikan khalifah belum dibuat kerana kaum Aus tidak bersetuju dengan cadangan tersebut.

      Abu Bakar al-Siddiq mencadangan agar ketua yang dilantik mestilah daripada golonan Muhajirin. Malah ada yang mencadangankan supaya dua orang ketua dilantik, tetapi cadangan ini ditolak oleh Umar al-Khattab. Sebelum mereka membuat keputusan Umar al-Khattab telah membaiah Abu Bakar al-Siddiq. Tindakan ini kemudiannya diikuti oleh pihak lain yang terdiri daripada golongan Muhajirin dan Ansar. Ali bin Abi Talib turut membaiah Abu Bakar al-Siddiq. Umat Islam memilih Abu Bakar al-Siddiq  kerana jasa dan pengaruhnya pada zaman Islam.[6]

c)Menyelesaikan masalah golongan al-Riddah

Selepas kewafatan Nabi Muhammad s.a.w dan Khalifah Abu Bakar memerintah muncul golongan murtad, enggan membayar zakat dan nabi palsu.Keadaan ini berlaku kerana kebanyakan orang Islam yang tinggal di luar kawasan Mekah dan Madinah belum dapat memahami dan menghayati Islam yang sebenar. Setelah Nabi wafat ramai dalam kalangan mereka yang murtad, enggan membayar zakat dan mengakui nabi-nabi palsu.[7]

      Khalifah Abu bakar menyedari kewujudan golongan ini boleh menjadi anasir yang dapat menghancurkan kerajaan Islam. Sebagai langkah untuk mengatasi ancaman tersebut, Khalifah Abu Bakar al-Siddiq telah menghantar para utusan kepada ketua kumpulan-kumpulan tersebut untuk mengajak mereka kembali kepada Islam. Namun hanya sebilnahan kecil sahaja yang menerima seruan tersebut seperti Bani Abd Qais di daerah Bahrain.[8]

Memandangkan  golongan  tersebut enggan  kembali  kepada Islam,Khalifah Abu Bakar al-Siddiq  terpaksa mengambil  tindakan ketenteraan bagi menghadapi  kedegilan  golongan  tersebut.Sebanyak  11 buah pasukan tentera telah ditubuhkan dan diketuai oleh panglima Islam yang terkenal,  iaitu Khalid bin al-Walid.Pasukan  tentera Islam ini telah dihantar  oleh Khalifah  Abu Bakar al-Siddiq  ke luar kawasan Hijazbagi memerangi  golongan penentang  Islam tersebut. Akhimya, gerakan tentera tersebut memperoleh kemenangan  apabila berjaya menundukkan dan mengembalikan  golong an al - Riddah ke pangkuaglslam.

      Panglima  Islam, iaitu Khalid  bin al-Walid telah berjaya membunuh ketua Bani Tamim, iaitu Malik bin Nuwairah. Pengikut Malik bin Nuwairah dari Bani Tamim dan Yarbu' dapat dikembalikan kepada Islam  dan membayar  zakat seperti biasa. Musaylimah  al-Kadhdhab juga berjaya dibunuh oleh beliau. Ini menyebabkan ramai  pengikut  nabi palsu tersebut, iaitu daripada  Bani Hanifah kembali kepada Islam. Begitu  juga dengan  kumpulan yang lain.

      Pasukan  tentera Islam yang dibentuk oleh Khalifah Abu Bakar al-Siddiq akhirnya telah memperoleh  kejayaan.Kejayaan  ini menunjukkan  Khalifah Abu Bakar al-Siddiq telah berjaya menghapuskan semua  anasir yang membahayakan kedudukan Islam. Pasukan tentera yang dibentuk  oleh beliau ini juga kemudiannya  menjadi tulang belakang dalam  menjaga keselamatan  negara dan umat Islam daripada ancaman  musuh.[9]

d)Menangani ancaman musuh luar khasnya Rom dan Parsi.

 Khalifah  Abu Bakar  al-Siddiq juga bertanggungjawab  meluas dan menyebarkan  syiar Islam  ke seluruh Semenanjung  Tanah Arab. Bagi mencapai tujuan itu, beliau telah meluaskan pengaruh Islam  ke negara  jiran seperti  Rom,  Parsi,  dan Syria. Tujuannya ialah untuk menangani ancaman musuh luar khasnya Rom dan Parsi.Rom merupakan  sebuah empayar besar yang kuat dan menguasai negara Mesir di Afrika Utara. Penduduknya  terdiri

daripada pelbagai  kaum  dan beragama  Kristian. Disebabkan kezaliman pemerintahannya,  keadaan  dalam negeri  tidak aman dan rakyat sering memberontak.

      Keadaan tersebut memudahkan  pertapakan  Islam di Rom. Perkara yang sama turut berlaku di Parsi, iaitu berlaku pemberontakan  disebabkan tidak puas hati dengan bentuk pemerintahan.  Panglima Khalid al-Walid dan Muthana bin Harith dengan mudah menakluk Parsi  dan Parsi jatuh kepada pemerintahan  Islam Madinah di bawah Khalifah Abu Bakar al-Siddiq.Philip K. Hitti dalam The History of the Arabs menyatakan penaklukan  ke atas Parsi merupakan  penaklukan  Khalifah Abu Bakar  al-Siddiq  yang Pertama  di luar Semenanjung  Tanah Arab.

    Selain penaklukan ke atas Parsi  dan Rom, Khalifah Abu Bakar al-Siddiq melakukan  penaklukan  ke atas Syria. Penaklukan ke atas Syria berpunca  daripada  kekejaman pemerintah Syria terhadap umat Islam Syria. Setelah wafatnya Nabi Muhammad  s.a.w.,  Hercules mempengaruhi  orang Badwi untuk melancarkan  pemberontakan ke atas orang  Islam.[10]

      Oleh kerana  Parsi pernah membunuh  utusan Islam, khalifah Abu Bakar telah menghantar  empat pasukan tentera  ke Syria.Pasukan  pertama dipimpin  oleh panglima Ubaidah al-Jarrah,pasukan kedua dipimpin oleh panglima  Amr al-As ditugaskan untuk menawan Palestin, pasukan ketiga dipimpin  oleh panglima  Yazid bin Abu Sufyan  ditugaskan untuk menawan Damsyik,  dan pasukan keempat dipimpin oleh panglima Syurahbil  bin Hasanah ditugaskan  untuk menawan Jordan.

      Keempat-empat  pasukan  tentera  tersebut diketuai oleh panglima  agung, Khalid al-Walid.  Dengan  tentera  berjumlah 9 000 orang, panglima Khalid  al-Walid melancarkan  serangan ke atas Syria. Raja Syria, Hercules  melarikan  diri ke Antioch (Antakya)  dan Syria dengan mudahnya jatuh kepada tentera Islam dan membolehkan Islam  berkembang  pesat di Syria.[11]

e)Memulakan usaha pengumpulan ayat-ayat al-Quran.

Pengumpulan al-Quran pada mulanya telah dicadangkan oleh Umar bin al-Khattab kepada Sayidina Abu Bakar apabila ramai penghafaz al-Quran terkorban  dalam peperangan  bagi memerangi golongan al-Riddah. Abu Bakar menerima cadangan tersebut setelah yakin dengan hujah-hujah Umar.

      Idea ini dibuat apabila melihat 70 orang Huffaz telah gugur syahid dalam Perang Yamamah. Oleh itu timbul kesedaran dan keperluan untuk menghimpun ayat-ayat al-Quran ini. Atas cadangan Umar al-Khattab kemudian dipersetujui oleh Sayidina Abu Bakar, maka Zaid bin Thabit telah ditugaskan untuk melaksanakan usaha-usaha pembukuannya.

      Selain itu, tujuan al-Quran dibukukan ekoran banyat ayat al-Quran yang ditulis pada kulit-kulit pokok kurma , batu-batu dan kayu sudah banyak yang rosak sehingga perlu diselamatkan.Pembukuan al-Quran juga dilakukan dengan tujuan dapat dijadikan pedoman bagi umat Islam sepanjang masa.[12]

Al-Quran disimpan di rumah Abu Bakar al-Siddiq.

f)Melaksanakan dasar dan ekspedisi ketenteraan

Sebelum Nabi Muhammad SAW wafat, baginda telah membentuk pasukan tentera yang diketuai oleh Usamah bin Zaid ke sempada Syam untuk menyerang Ghassan yang ketika itu berada di bawah jajahan Byzantine.Tidakan tersebut dilakukan kerana beberapa orang utusan Nabi Muhammad SAW telah dibunuh.

      Selepas kewafatan Nabi Muhamad s.aw Khalifah Abu Bakar berhasrat menyambung semula usaha baginda. Walau bagaimanapun cadangan tersebut kurang dipersetujui oleh sesetengah para sahabat.  Mereka mencadangan siupaya ekspedisi ke sempadan Syam ditangguhkan kerana ancaman al-Riddah lebih berbahaya dan memerlukan penyelesaian segera. Namun Khalifah abu Bakar tetap tegas dengan keputusan beliau.[13]

      Selepas berperang selama 40 hari, pasukan Usamah bin Zaid memperolehi kemenangan. Kemenangan ini menyedarkan kaum yang berhasrat menyerang Madinah, tentera Islam adalah kuat dan tidak mudah untuk dikalahkan.

      Setelah pasukan Usamah kembali ke Kota Madinah, pasukan beliau ditugaskan menjaga keselamatan Kota Madinah. Tindakan ini dapat menghindarkan Kota Madinah daripada ancaman kaum Zubyan dan lain-lain. Khalifah Abu Bakar juga telah menghantar misi ketenteraan yang diketuai oleh Khald al-Walid ke Iraq bagi memerangi Parsi serta ke Syam bagi memerangi Byzantine yang sering mengancam kerajaan Islam.

g.Menentukan bakal khalifah.

Ketika sakit, Abu Bakar mengadakan perundingan dengan para sahabat untuk melantik Umar al-Khattab sebagai Khalifah. Uthman Affan diarahkan oleh khalifah Abu Bakar untuk menulis keputusan tersebut. Dengan cara ini, Khalifah Abu Bakar telah berjaya mengukuhkan kedudukan politik Islam.[14]

---

[1]“Institusi Khalifah”, dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),17

[2]Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2 Edisi Kemaskini, (Shah Alam: Oxford Fajar.2014)  ,49.

[3] Mahayudin Yahya, Tamadun Islam, (Shah Alam: Fajar Bakti, 1998),114.

[4] Ibid,118.

[5] Ibid,119.

[6]Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2, (Shah Alam:Oxford Fajar.2014)  ,47.

[7]Ibid,48.

[8]Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2 Edisi Kemaskini,51.

[9] Ibid.

[10]Mahdi Shuid, Sazlina Othman dan Arjuna @ Mohd. Noor Yunus, Teks STPM Pra U Sejarah  Islam Penggal 2, (Bandar Baru Bangi: Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd, 2014), 78.

[11] Ibid,79.

[12] Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2, (Kuala Lumpur: Pearson Malaysia Sdn. Bhd, 2014), 74.

[13]Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2 Edisi Kemaskini,50.

[14] Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal  2,50.

Kaedah pemilihan Khalifah

Oleh- AHMAD BIN YAAKOB

Syariat Islam tidak menentukan bagaimana sistem pemilihan secara syura dilaksanakan secara terperinci. Disebabkan itu, terdapat berbagai-bagai bentuk syura yang dilaksanakan sepanjang pemerintahan Khulafa' al-Rasyidin.

C)Kaedah perlantikan Khulafa al-Rasyidin

a)Pelantikan secara demokrasi/musyawarah.

b)Pemilihan khalifah oleh rakyat melalui majils syura.

c)Mendapat baiah dari rakyat.

Kaedah pemilihan Khulafa al-Rasyidin

a)Khalifah Abu Bakar r.a –kaedah perundingan

b)Khalifah Umar r.a – kaedah wasiat khalifah terdahulu.

c)Khalifah Uthman r.a kaedah mengusulkan sekumpulan calon.

d)Khalifah Ali r.a kaedah pengusulan oleh sekumpulan masyarakat.

Kaedah pemilihan Khalifah Bani Umayyah

a)Perlantikan khalifah berdasakan warisan atau keturunan.
Berbentuk monarki, ketuunan atau waisan- melantik puteranya Yazid sebagai pengganti.

b)Putera Mahkota
Khalifah Marwan melantik puteanya Abdul Malik sebagai putera mahkota.

c)Dipekenalkan oleh Muawiyyah pada tahun 661M

d)Kelemahan dan kelebihan kaedah warisan,

e)Kaedah ini diteruskan pada zaman pemerintahan kerajaan Islam yang lain.[1]

---

[1]“Pemilihan Khalifah” dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),15.

Tanggungjawab khalifah

. Oleh-AHMAD BIN YAAKOB

Kuasa dan Tanggungjawab Khalifah

Menurut Ibn Khaldun, tugas khalifah ialah "menegakkan agama dan mentadbir dunia mengikut hukum syariah untuk kebaikan dunia dan akhirat".

Seorang khalifah bertanggungiawab dalam mengendalikan urusan pentadbiran negara dan juga melaksanakan hukum-hukum agama dengan adil. Pelaksanaan hukuman tersebut pula mestilah mengikut hukum seperti yang telah terkandung di dalam al-Quran. Di samping itu, perkara-perkara yang berkaitan dengan perundangan seperti pelantikan hakim, saksi dan pelaksanaan hukuman mesti dikawal dengan betul.

3 Dalam membuat sebarang keputusan berhubung urusan negara, seorang khalifah juga mesti berdasarkan syura (permesyuaratan)

Dalam membuat sebarang keputusan berhubung urusan negara, seseorang khalifah mesti berlandaskan syura. Dalam melantik pegawai untuk menjalankan tugas pula, khalifah perlu menyerahkan tanggungjawab tersebut kepada individu yang amanah dan jujur dalam melaksanakan tugasnya. Tujuannya supaya tugas yang dilakukan berjalan dengan sempurna.

Dalam aspek ekonomi, khalifah perlu melaksanakan sistem ekonomi yang selaras dengan kehendak Islam. Tujuannya adalah untuk menjamin sumber pendapatan yang diperoleh kerajaan dan rakyat bersih mengikut syariat. Beliau juga bertanggungjawab memungut cukai, zakat serta menguruskan pendapatan baitulmal secara berhemat

      Khalifah bertanggungjawab menyebarkan ilmu kepada rakyat di samping menyediakan kemudahan awam untuk kebajikan rakyat seperti sekolah, masjid dan hospital. Selain itu, beliau juga perlu memastikan perpaduan dalam kalangan masyarakat adalah utuh.Khalifah juga bertanggungjawab menjaga keamanan dan keselamatan rakyat serta negara daripada ancaman musuh sama ada dari dalam mahupun luar negara. Untuk itu, khalifah perlu mengambil langkah-langkah tertentu bagi mengukuhkan keselamatan negara. Contohnya, ketika pemerintahan Khalifah Umar bin al-Khattab, beliau telah memperkemas pasukan tentera Islam bagi melindungi keselamatan negara daripada ancaman kuasa asing, iaitu Byzantine dan Parsi.[1]

Pentadbiran agama-menegakkan agama dan memimpin rakyat mengikut ajaran Islam untuk kebaikan dunia dan akhirat.Pentadbir  negara seperti mengetuai pentadbiran negara, membangunkan negara, memajukan ekonomi dan sebagainya.[2]

---

[1] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Kemaskini,48.

[2] “Intitusi Khalifah”, dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),17.

Kaedah pemilihan Khalifah

Oleh- AHMAD BIN YAAKOB

Syariat Islam tidak menentukan bagaimana sistem pemilihan secara syura dilaksanakan secara terperinci. Disebabkan itu, terdapat berbagai-bagai bentuk syura yang dilaksanakan sepanjang pemerintahan Khulafa' al-Rasyidin.

C)Kaedah perlantikan Khulafa al-Rasyidin

a)Pelantikan secara demokrasi/musyawarah.

b)Pemilihan khalifah oleh rakyat melalui majils syura.

Perkataan syura berasal daripada perkataan Arab , shura yang bermaksud mengambil pendapat dan persefahaman dalam perundingan. Sura dalam pemerintahan dan pentadbiran Islam bermaksud meminta pendapat tentang perkara-perkara yang berkaitan dengan kepentingan bersama berasaskan kebenaran dan keperluan menurut lunas-lunas Islam.

      Sejarah politik Islam telah menunjukkan mewujudan syura yang mula diamalkan pada zaman Nabi Muhammad SAW dan diteruskan oleh Khulafah al-Rasyidin. Pada zaman Abu Bakar, syura dijalankan secara terbuka. Pada zaman Khalifah Umar al-Khattab telah dibentuk secara rasmi satu Majlis yang dikenali sebagai Majlis Syura. Anggota majlis ini dikenali sebagai Ahl al-Syura diberi hak untuk melantik dan menyingkirkan khalifah.[1]

c)Mendapat baiah dari rakyat.

      Baiah berasal daripada kata dasar ba’a yang bererti menjual. Urusan jual-beli melibatkan tiga perkara pokok ; penjual, pembeli dan barang yang dijual atau dibeli. Syarat sah jual belia ialah akad. Membaiaih khalifah boleh dianggap seperti berakad dan urusan jual beli.Kedua-dua belah pihak, penjual Khalifah mestilah bertanggungjawab dengan apa-apa yang dijual dan pembeli rakyat menerima barangan yang dijual secara akad. Dengan erti kata lain , khalifah yang dibaiah mestilah komited terhadap segala tugas dan tanggungjawabnya terhadap rakya. Sekiranya khalifah tidak menunaikan hak dan tanggungjawabnya ia sewajarnya mengembalikan semula hak dan tanggungjawabnya itu kepada rakyat. Contoh terbaik sistem baiah ialah seperti yang ditunjukkan oleh khalifah Abu Bakar al-Siddiq. Upacara baiah kebiasaanya dilakukan secara berjabat tangan atau secara persetujuan sebagai peneguh janji.[2]    

Kaedah pemilihan Khulafa al-Rasyidin

a)Khalifah Abu Bakar r.a –kaedah perundingan

b)Khalifah Umar r.a – kaedah wasiat khalifah terdahulu.

c)Khalifah Uthman r.a kaedah mengusulkan sekumpulan calon.

d)Khalifah Ali r.a kaedah pengusulan oleh sekumpulan masyarakat.

Kaedah pemilihan Khalifah Bani Umayyah

a)Perlantikan khalifah berdasakan warisan atau keturunan.

Berbentuk monarki, ketuunan atau waisan- melantik puteranya Yazid sebagai pengganti.

b)Putera Mahkota

Khalifah Marwan melantik puteanya Abdul Malik sebagai putera mahkota.

c)Dipekenalkan oleh Muawiyyah pada tahun 661M

d)Kelemahan dan kelebihan kaedah warisan,

e)Kaedah ini diteruskan pada zaman pemerintahan kerajaan Islam yang lain.[3]

---

[1]Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Ketiga , (Shah Alam: Oxford Fajar.2017)  ,51.

[2] Ibid,52

[3] “Pemilihan Khalifah” dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),15.