GERAKAN NASIONALISME MESIR DAN SYRIA

 Peranan Golongan Intelektual -Muhammad Rashid Rida

Oleh-AHMAD BIN YAAKOB

Gerakan pembaharuan di Mesir juga turut didukung oleh Muhammad Rashid Rida (1865-1935 M), yang juga merupakan seorang revivalis dan reformis Islam. Nama sebenar beliau ialah Muhammad Rashid bin 'Ali bin Muhammad Shams al-Din bin Muhammad Baha'al-Din bin Munla al-Khalifa. Beliau dilahirkan pada 23 September 1865 M di Qalamun, Tripoli, Lubnan.[1]

      Pada zaman kanak-kanak, beliau belajar di kuttab. Setelah lancar membaca dan menulis, beliau belajar di Madrasah al-Rashidilyah dan mempelajari ilmu alam, ilmu hisab, nahu, saraf serta ilmu-ilmu agama lain seperti akidah dan ibadah. Ketika berumur 18 tahun, beliau melanjutkan pengajian ke Madrasah al-Wataniyyah al-Islamiyyah yang didirikan oleh Shaykh Husayn al-Jisr. Di sini, beliau mempelajari mantit falsafah dan juga ilmu-ilmu agama lain. Shaykh Husayn al-Jisr memainkan peranan dalam menanamkan semangat ilmiah dan idea pembaharuan dalam diri Muhammad Rashid Rida. [2]

      Di sini juga, Rida mendalami ilmu alam, bahasa Turki dan Perancis serta mempelajai karya-karya Imam al-Ghazali dan Ibn Taymiyyah. Selain menekuni pembelajarannya, Rida juga mengikuti perkembangan dunia Islam ketika itu dengan menelaah akhbar al-'Urwah al-lluthqa. Melalui akhbar ini, beliau mengenali gagasan pemikiran dua orang tokoh pembaharuan yang sangat dikaguminya, iaitu al-Afghani dan Muhammad'Abduh. Idea pembaharuan yang terdapat dalam al:Urwah al-Wuthqa membuahkan keinginan yang sangat tinggi kepada Rida untuk bertemu dengan dua orang tokoh tersebut.

      Keinginan Rida untuk bertemu dengan al-Afghani tidak tercapai kerana tokoh- tersebut meninggal dunia sebelum Rida dapat bertemu dengannya. Manakala, Muhammad Abduh, sempat ditemui ketika tokoh tersebut berada dalam buangan di Beirut. Rida meninggal dunia pada tahun 1935 M ketika dalam perjalanan pulang ke Suez, Mesir setelah mengiringi Putera Su'ud al-Faysal. Kenderaan yang dinaiki beliau mengalami kemalangan dan beliau menderita gegaran otak yang membawa kepada kematiannya.[3]

      Rida merupakan seorang penulis yang prolifik dan berpengaruh dengan reformasi Islam, Pan-Arabisme serta nasionalisme Arab. Penelitiannya terhadap karya Imam al-Ghazali dan Ibn Taymiyyah memberikannya inspirasi mengenai kepentingan memperbaiki kemunduran umat Islam dan memumikari ajaran Islam dalam kalangan umatnya. Sepanjang karier intelektualnya, Rida mendukung reformasi dan meyakini bahawa kemunduran umat Islam adalah kesan daripada kebekuan ulamanya dan kezaliman para pemimpin.[4]

      Rasyid Rida juga menulis dalam akhbar Salafiya telah banyak membuka minda rakyat Mesir. Beliau yang merupakan orang kanan kepada Muhammad Abduh banyak menulis persoalan yang menyenfuh soal modenisasi Islam.Rasyid Rida menyemai dan menyemarakkan semangat nasionalisme dalam penulisan beliau dengan mengkritik dan menganggap penjajah adalah penyebab kepada kemunduran umat Islam. Beliau bersama penyokongnya telah mempopularkan konsep modenisasi Islam dan cuba menegakkan warisan dan keperibadian Arab terutamanya dalam memperkukuhkan bahasa Arab Mesir (Lanjah Misriyah).[5]

      Namun begitu, Rida juga menyeru kepada umat Islam agar mengambil iktibar daripada peradaban Barat dan mengambil aspek-aspek yang positif seperti ilmu pengetahuan dan juga teknologi. Rida juga menekankan pendidikan dakwah dan bimbingan dengan menyerasikan pendidikan moden dan pendidikan agama menerusi penubuhan Madrasah al-Da'wah al-Irshad pada l9l2 M di Kaherah.[6]

      Selain peranan dalam aspek pendidikan, Rida juga aktif dalam dunia politik dengan memegang jawatan Presiden Kogres Syria pada tahun 1920M, di samping sebagai wakil delegasi Palestin-Syria ke Geneva pada tahun 1921 M. Rida turut menghadiri Persidangan Islam di Makkah pada tahun 1926. Dan di Jerusalem pada tahun 1931M.

      Beliau berpendapat, penjajahan kuasa Barat terhadap umat Islam adalah akibat daripada kelemahan umat Islam yang tidak menguasai ilmu pengetahuan, menyusun organisasi politik dan membatasi kekuasaan pemerintahan. Penyelesaian kepada perkara di atas adalah dengan cara menekankan aspek pendidikan yang menjadi prasyarat kepada pembaharuan dan kemerdekaan.[7]

---

[1] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,(Shah Alam:Oxford Fajar,2013),194

[2] Ibid,195.

[3] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Kemaskini(Shah Alam:Oxford Fajar,2014),210.

[4] Ibid.

[5] “Gerakan Nasionalisme”,dalam Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah,(Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013), 119.

[6] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Ketiga(Shah Alam:Oxford Fajar,2014),242.

[7] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,(Shah Alam:Oxford Fajar,2013),196.

3.5 PEMBENTUKAN NEGARA BANGSA TURKI PADA ABAD KE-20

OLEH-AHMAD BIN YAAKOB

Konsep Negara Bangsa

Menurut John Stuart Mill, bangsa bermaksud bahagian rumpun manusia yang terikat dengan rasa taksub bersama yang tidak wujud dalam hubungan antara rumpun tertentu dengan rumpun bangsa lain. Rasa kesatuan sedemikian lazimnya terjalin oleh kesamaan bahasa, kesatuan wilayah, budaya, sejarah dan agama.[1]  Sebuah negara bangsa ialah negara berdaulat yang didiami oleh satu bangsa.Negara bangsa membentuk sebuah negara dengan rakyatnya hidup bersatu padu, berkeyakinan, harmoni, mempunyai  daya saing yang tinggi dan mempunyai semangat patriotik yang kental.[2]

      Ringkasnya, Konsep 'negara bangsa' ialah sebuah negara yang berdaulat dan bebas dengan penduduknya yang mempunyai kesedaran bahawa mereka adalah milik bersama berasaskan bahasa, adat dan tradisi yang sama, mempunyai pemerintah tersendiri,sempadan wilayah, dan hak untuk menggubal undang-undang sendiri.

Sejarah pembentukan negara bangsa

seawal abad ke-15M khasnya selepas berlakunya perubahan politik di Eropah kesan daripada Zaman Renaissance dan zaman Revolusi. Contohnya negarabangsa England, perancis dan Sepanyol. Idea negara bangsa semakin berkembang di Barat pada penghujung abad ke-18 dan 19M ekoran tercetusnya Revolusi Inggeris 1688, Perang Kemerdekaan Amerika 1776 dan Revolusi Perancis 1789. Muncul idea tentang hak rakyat, kerajaan berpelemb agaan dan negara bangsa moden mengikut sempadan rumpun bangsa bagi menggantikan bentuk negara feudal. Kemunculan negara bangsa

melemahkan pengaruh agama dan gereja.[3]

Faktor-faktor pembentukan rregara bangsa dunia:

Kemunculan semangat nasionalisme - faktor utama

Keruntuhan sistem feudal

Kesan perang salib

Perkembangan bandar

Kemunculan golongan pertengahan ekoran kemajuan

pesat dalam ekonomi perdagangan dan perindustrian.

Kemajuan ekonomi dan institusi kebangsaan seperti

pentadbiran pusat, tentera kebangsaan dan undang-undang kebangsaan.

g. Perkembangan bahasa kebangsaan

Faktor pembentukan negara bangsa di Turki :

a. Kekalahan dalam Perang Dunia Pertama pembentukan negara bangsa Turki semakin ketara setelah Turki tewas dalam Perang Dunia Pertama.Bermula daripada penentangan terhadap campur tangan kuasa asing pimpinan Mustafa Kemal Attaturk, aksi erjuangan berubah menjadi penentangan terhadap khalifah. Akhirnya, sistem khilafah dihapuskan dan Turki menjadi sebuah negarabangsa tersendiri, terpisah daripada wilayah-wilayah dulu yang merupakan kesatuan 'Khilafah Islamiah'. 1923 Turki dipanggil Republik Turki.[4]

b. Pembentukan kerajaan –

perubahan struktur kerajaan Uthmaniyyah ke arah pembentukan negara bangsa bermula sejak Perang Dunia Pertama. Sentimen kebangsaan nasionalisme bertambah kuat dengan lahirnya Pan Turkisme dan Pan Arabisme. Selepas menguasai Istanbul, British cuba mencari pengaruh politik dalam kerajaan Uthmaniyyah. Berlaku ketidakstabilan dalam tegara. Situasi ini dimanfaatkan oleh Mustafa Kemal Auaturk untuk membentuk dan memimpin Dewan Perwakilan Nasional Turki. Beliau menjadikan Ankara sebagai pusat aktiviti politiknya.

      Kesannya, wujud dua bentuk pemerintahan di Turki iaitu pemerintahan Khilafah di Istanbul dan pemerintahan Dewan Perwakilan Nasional di Ankara. 1923, Dewan Perwakilan Nasional mengisytiharkan terbentuknya negara republik Turki dan melantik

Mustafa Kamal Attaturk sebagai presiden pertama. Mustafa Kamal Attaturk memindahkan pusat pemerintahan dari Istanbul ke Ankara. Beliau memecat Sultan Abdul Majid II (Khilafah Uthmaniyyah) dengan membubarkan sistem khilafah dan menghapuskan pengaruh Islam dari negara Turki. Berakhirnya daulah Islamiah dan digantikan dengan daulah sekular. Turki menjadi sebuah negara bangsa dan sebuah republik berpelembagaan yang demokratik dan sekular.

Sekularisme

Mustafa Kemal Attaturk melaksanakan pelbagai pembaharuan bagi melahirkan generasi bangsa Turki moden dan mengikut model Barat. Perubahan melibatkan pembangunan sosial dan politik dalam usaha membentuk identiti kebangsaan yang baharu. Norma hidup masyarakat yang baharu dan moden yang cuba diterapkan oleh kerajaan republik Turki ialah memisahkan Islam daripada amalan dalam masyarakat Turki moden.[5]

      Kerajaan Turki menerbitkan beberapa prinsip Kamalisme yang menjadi ideologi negaraTurki moden iaitu republikanisme, sekularisme, nasionalisme, revolusionisme dan modenisme. Sekulari sme menj adi prinsip paling utama dalam proses pemodenan Turki dan seterusnya melemahkan pengaruh Islam. Bagi Mustafa Kamal Attaturk, untuk mencapai tahap bangsa bertamadun, Turki perlu mengikut acuan Barat. Sebuah jawatankuasa dibentuk di Fakulti Teologi di Universiti Istanbul untuk memodenisasikan Islam.

d. Perundangan

Mustafa Kemal Attaturk memansuhkan Kementerian Kehakiman Syariah dan digantikan dengan badan Kehakiman Sivil Turki yang mengikut acuan Barat. Pelaksanaan undang-undang sivil ini bertentangan undang-undang syariah. Bagi membentuk generasi Turki sekular, undang-undang pendidikan negara diselaraskan. 1924, sistem pendidikan sekular telah dijadikan dasar utama di semua peringkat pengajian. 1925, semua madrasah, sekolah agama rakyat, gerakan tarekat dan amalan sufi dimansuhkan.[6]

---

[1] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Ketiga (Shah Alam:Oxford Fajar,2017),268.

[2]Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2, Edisi Kedua, (Kuala Lumpur: Pearson Malaysia Sdn. Bhd, 2015),389.

[3] “Pembentukan Negara Bangsa”,dalam Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah,(Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),134.

[4] Ibid,135

[5] Ibid,136.

[6] Ibid,137

PEMBENTUKAN NEGARA BANGSA MESIR PADA ABAD KE-20

Oleh- AHMAD BIN YAAKOB

Pengenalan pembentukan negara bangsa di Mesir

Mesir merupakan sebuah negara yang terletak di benua Afrika. Penduduk asal Mesir ialah orang fellahin.Pembentukan negara bangsa Mesir bermula apabila Mesir cuba mengasingkan diri daripada penguasaan pemerintahan Uthmaniyyah.Berlaku beberapa percubaan untuk membebaskan beberapa kawasan dari penguasaan Turki Uthmaniah tetapi gagal kerana gerakan ini tidak mendapat sokongan rakyat berbangsa Arab yang lebih mengutamakan hubungan keagamaan.Ali Bek al-Kabir cuba membebaskan diri daripada Turki Uthmaniah pada separuh kedua kurun ke-18. Beliau menghalau Pasha Utmaniah dan mengawasi angkatan tentera Utmaniah. Beliau cuba menguasai Syria dan menggabungkannya dengan Mesir.[1]

Faktor pembentukan negara bangsa Mesir :

a. Penjajahan Perancis terhadap Mesir – membawa perubahan dalam pemikiran rakyat Mesir dengan masuknya fahaman nasionalisme dan demokrasi.[2] Walaupun penguasaan Perancis hanya sekitar tiga tahun sahaja,namun kesan jangka panjangnya telah berjaya mengubah demografi politik Mesir. Penaklukan Perancis ke atas Mesir 1798 - 1801M meninggalkan kesan mendalam dalam bidang ekonomi,politik, sosial dan pemikiran rakyat Mesir. Penaklukan ini merupakan peristiwa penting yang mengubah landskap sosiopolitik Mesir. Konsep modenisme dan sekularisme meresap dalam pemikiran rakyat.

Ia juga  telah membawa kepada kejayaan penjajahan Britain ke atas Mesir pada tahun 1882. Sebelum ini, Britain pernah cuba menjajah Mesir pada tahun 1807, namun usaha tersebut tidak berjaya.Selama tiga tahun Perancis di Mesir, beberapa perubahan telah dilakukan. Antaranya adalah seperti membuka kilang senjata.,mengadakan perkhidmatan percetakan dan menerbitkan akhbar dan menggalakkan pengkajian dalam bidang sains.[3]

b. Dasar pemerintahan Muhammad Ali Pasha –

Muhamad Ali Pasha merupakan tokoh pembaharuan dan pembangunan Mesir moden. Muhamamad Ali merupakan pemimimpin angkatan tentera yang dihantar oleh Sultan Salim III yang berpakat dengan British untuk merampas Mesir dari tangan Perancis. Selepas berjaya menghalau Perancis dari bumi Mesir, Sultan Turki Uthmaniah mengiktiraf kekuasaan Muhammad Ali Pasha di Mesir.[4]

      Pada awal pemerintahannya, Muhammad Ali berusaha mengambil hati para ketua kaum sebagai membalas jasa mereka.Sedangkan beliau sebenarnya menunggu masa yang sesuai untuk mengenepikan mereka. Akhirnya beliau mencapai matlamatnya dan memerintah Mesir secara diktator.[5] Menerusi Perjanjian London 1840, Britain menewaskan Ali Pasha dan mendesak beliau berundur dari Mesir. Era pasca Muhammad  Ali Pasha diteruskan oleh anaknya, Khedif Ismail. Namun pengganti-pengganti Ali Pasha terutamanya Ismail banyak dilanda masalah. Khedif Ismail berhutang sebanyak 100 juta pound Euro dengan bank-bank Eropah. Ini membuka pintu kuasa imperialis Barat campur tangan secara terang-terangan dalam pentadbiran Mesir.[6]  

Pembaharuan bidang ketenteraan.

Jurulatih tentera dari Barat dijemput untuk melatih tentera Mesir. Pusat latihan ketenteraan ditubuhkan.

 Pelajar Mesir dihantar ke luar negeri.

Meningkatkan ekonomi rakyat dengan pelbagai pembaharuan.

 Aktiviti penterjemahan.

c. Pemberontakan Urabi –

pemberontakan pertama oleh keturunan asal (fellahin) menentang pentadbiran Muhammad Ali Pasha berketurunan Turki kerana memberi layanan istimewa kepada tentera berketurunan

Turki-Circassia. Gerakan ini menuntut dihapuskan pengaruh asing dalam pentadbiran Mesir.

d. Dasar penjajahan British :

. Dasar diskrimanasi British dalam pentadbiran mewujudkan golongan nasionalis Mesir. Golongan ini terdedah kepada nilai politik dan sentimen kebangsaan yang dibawa British.

. British menggalakkan rakyat Mesir bertutur dalam dialek Misriyah bagi mengukuhkan idenditi Mesir.

. Di sekolah agama dan sekolah rendah, British menggalakkan penggunaan dialek tempatan (bahasaMisriyah atau Amiiyah) dalam pengajaran. Ini mengukuhkan identiti bangsa Mesir sambil menjauhkan generasi baharu Mesir memahami

bahasa Arab Fushah yang digunakan dalam al-Quran.

e. Kemerdekaan Mesir

1922 Britain isytihar kemerdekaan Mesir

18 jun 1953 Mesir menjadi republik.Jeneral Muhamad Najib mengetuai pemberontakan tentera yang disokong oleh rakyat sehingga mencetuskan Revolusi 23 Julai 1952. Raja Fuad I menyerahkan takhtanya kepada Ahmad Fuad II  dan Mesir menjadi sebuah republik. Jeneral Muhammad najib menjadi Presiden Mesir pertama

---

[1]Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2, (Kuala Lumpur: Pearson Malaysia Sdn. Bhd, 2014), 397.

[2] “Faktor pembentukan negarabangsa Mesir”, dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah,20.

[3] Mahayudin Hj. Yahya et. Al., Ace Ahead Teks STPM Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2 Edisi Kemaskini, (Shah Alam: Oxford Fajar.2014) ,236.

[4] Mahdi Shuid, Sazlina Othman dan Arjuna @ Mohd. Noor Yunus, Teks STPM Pra U Sejarah  Islam Penggal 2, (Bandar Baru Bangi: Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd, 2014), 315.

[5]Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan  Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2, 399.

[6] Mahdi Shuid, Sazlina Othman dan Arjuna @ Mohd. Noor Yunus, Teks STPM Pra U Sejarah  Islam Penggal 2, 315.

FAKTOR KEMUNCULAN SEMANGAT NASIONALISME DI SYRIA BAD KE-20

OLEH-AHMAD BIN YAAKOB

Konsep Nasionalieme

Secara umum nasionalisme bermaksud perasaan cinta dan taat setia yang tidak berbelah bahagi akan tanah air dan ingin membebaskan negara dan bangsa daripada penguasaan dan cengkaman asing. Nasionalisme juga ada kaitan dengan negara dan bangsa. Nasionalisme pada umumnya bertujuan mewujudkan kebebasan individu dan negara daripada cengkaman dan koonkongan pemerintah dan kuasa asing.

      Intipati utama nasionalisme ialah mewujudkan kebebasan dan maruah seseorang serta membentuk nasib dan masa depan sesebuah negara dan bangsa. Dengan itu, nasionalisme bergerak ke arah pembentukan satu identiti bangsa yang berbudaya tinggi.[1]

      Selepas tamat Perang Dunia Pertama pada tahun 1918, menyaksikan kejatuhan empayar Turki  Uthmaniyah yang menaungi negara-negara Arab Islam.Kuasa imperialis Barat mula mengambil peranan empayar Turki Uthmaniyah.Di Syria, Perancis telah diberi mandat untuk menjaga hal-ehwal negara tersebut. Walau pun Perancis dikatakan ingin memberi kemerdekaaan kepada Syria, namun mereka  telah menjajah negara tersebut selama tujuh tahun.  Pada tahun 1927, Perancis telah menganjurkan pilihan raya di Syria yang dimenangi oleh Parti Blok Nasional. Namun, Syria masih berada di bawah penguasaan Perancis tanpa mendapat kemerdekaan penuh.[2]

Pengenalan

Gerakan nasionalisme di Syria.

Setelah tamatnya Perang Dunia pertama 1918 M, kuasa Barat telah mula mengambil alih peranan empayar Turki Uthmaniyah yang semakin lemah di mana kekalahan Turki dalam Perang Dunia 1 menyebabkan Turki terpaksa menyerahkan sebahagian wilayah kekuasaannya di bawah pengawasan Liga Bangsa.[3]

      Keputusan Konferensi San Remo yang ditandatangani pada tahun 1922 di London, perancis telah diberi kuasa oleh Liga Bangsa untuk menjaga hal ehwal Syria dan Lebanon yang merupakan sebahagian wilayah kerajaan Turki Uthmaniyyah sejak 1516M.

Faktor kemunculan gerakan nasionalisme di Syria :

a. Pengaruh agama .

Pengaruh dan kesedaran agama telah menyebabkan kemunculan keinginan dan usaha untuk menyatukan semua negara dan bangsa Arab sehingga mewujudkan gerakan nasionalisme di Syria.Kedudukan Palestin yang bersempadan di bahagian barat daya Syria menyebabkan penduduk Syria sangat mengambil berat perihal saudara Islam mereka di Palestin yang ditindas penjajah British. Di samping itu, Gerakan Yahudi yang mahu menempatkan penduduk mereka di Palestin jelas kelihatan apabila golongan Turki Muda yangmemerintah Turki dikuasai oleh pertubuhan al-Ittihad wa al-Taraqqi yang didalangi oleh orang Yahudi.Suasana ini menyemarakkan lagi sentimen agama dan semangat penduduk tempatan di Syria menentang pihak penjajah.

b. Peranan bahasa dan kesusasteraan

Pada abad ke l9-20M, berlaku perkembangan baru dalam kesusasteraan Arab bagi menangani cabaran yang dihadapi oleh dunia Arab. . Karya Francis Marrash iaitt Ghabat al-Haqq pada 1865 dan Qustaki al-Hilmi dengan karyanya The Reseacher's Source in the Science of Critism adalah berkisar tentang idea-idea keamanan, kebebasan dan kesaksamaan.[4]

     Perkembangan bahasa dan sastera ini turut menyuntik dan menyemarakkan kebangkitan gerakan nasionalisme di Syria di mana sebelum ini, istilah-istilah Turki dan bahasa asing banyak mempengaruhi kehidupan rakyat dan telah digantikan dengan bahasa dan sastera tempatan. Fenomena ini dapat meningkatkan perkembangan semangat nasionalismedi Syria.

c. Pengaruh kewartawanan

Pengaruh kewartawanan juga telah mencetuskan semangat nasionalisme di Syria. Penerbitan majalah Al-Manar yang merupakan majalah bulanan yang membahaskan idea pembaharuan dan tajdid di Kaherah dan majalah tersebut dipelopori oleh Rasyid Rida yang dilahirkan di Syria.Majalah ini telah mengungkapkan dan mengutarakan pemikiran baru yang berasaskan idea-idea pembaharuan yang dicetuskan oleh Jamaluddin al-Afgani dan Muhammad Abduh dalam majalahnya iaitu al-Urwa al-Wuthqa. Fokus pemikiran ini adalah ke arah usaha pembaharuan dan perkembangan dakwah Islamiah di Syria. Tatkala akhbar lain membicarakan keburukan penjajahan dan kegawatan dunia Islam ketika itu, al-Manar pula mencadangkan penyelesaian terhadap isu-isu yang dihadapi oleh masyarakat Islam.[5]

Al-Manar juga menggerakkan perbincangan tentang dakwah, idealisme dan islah, menerangkan dasardasar Pan-Islamisme, meneroka persoalan yang berkait dengan ajaran aqidah dan hukum, membincangkan fahaman modenisme, sekularisme, nasinalisme dan mempelopori dan mempopularkan bidang dialog dan pertukaran idea antara budaya dan pemikiran baharu berkait dengan falsafah agama dan budaya, serta menangani isu-isu sosial dan peradaban.

      Al-Manar yang pertama kali diterbitkan pada 17 Mac 1898 sebagai majalah mingguan yang memuatkan lapan halaman, menyiarkan berita mutakhir di samping artikel utama yang ditulis oleh ketua editor iaitu, Rasyid Rida sendiri.Bermula pada tahun kedua, majalah ini dikeluarkan setiap bulan dan tersebar dengan meluas ke seluruh jajahan Islam dalam wilayah Turki, India, Mesir, Syria, Maghribi dan turut diseludup ke Kepulauan Melayu. Kerancakan penerbitan akhbar telah mempercepatkan penerimaan masyarakat terhadap gerakan nasionalisme untuk membebaskan diri daripada penjajahan.

d. Peranan pendidikan .

Di Syria, sebuah akademi telah ditubuhkan bagi menjemput dan mengumpul ahli bahasa dari seluruh pelusuk Tanah Arab untuk datang, bertemu dan bertukar-tukar fikiran dan tumpuan akademi bahasa ini adalah untuk menyesuaikan dan mengharmonikan bahasa masing-masing dengan keadaan masyarakat Arab yang mengamalkan pelbagai budaya.

Dalam hal ini, walaupun secara politiknya mereka berbeza, namun mereka bersatu di bawah satu perkara, iaitu bahasa Arab. Antara tokoh terkenal yang menyokong usaha penubuhan negara Syria yang merdeka ialah Abu Khaldun Sati al-Husri. Beliau dilahirkan di Aleppo dan pada masa mudanya, beliau bekerja sebagai pegawai pendidikan dalam kerajaan Turki Uthmaniyah.[6]

Di Damsyik dan Beirut pula, beberapa buah univeriiti telah dibina dan menjadi medan perdebatan golongan terpelajar tempatan dan hal ini turut mencetuskan idea-idea nasionalisme di Syria.

Peranan golongan intelektual .

Tokoh intelektual Syria yang terkenal iaitu Rasyid Rida yang juga merupakan seorang intelektual muslim Syria turut mengembangkan gagasan pemikiran modenisme Islam yang pada awalnya dipengaruhi dan dicetuskan oleh tokoh-tokoh nasionalisme Mesir iaitu Jamaluddin al-Afgani dan Muhammad Abduh. . Rasyid Rida juga turut mengkaji kelemahan masyarakat Islam ketika itu dan membandingkannya dengan masyarakat penjajah Barat dan akhirnya beliau berpendapat bahawa kelemahan ini dapat diatasi jika masyarakat Islam kembali kepada prinsip-prinsip asas agama Islam dan melakukan transformasi dan ijtihad dalam menghadapi kehidupan moden yang semakin mencabar.[7]

Pengaruh luar .

Syria yang masih berada di bawah pemerintahan empayar Turki Uthmaniyah pada awal abad ke-20M juga telah terpengaruh dengan dasar pan-Islamisme menjadi dasar kerajaan Turki Uthmaniyah di mana dasar ini telah meniup dan meningkatkan semangat penduduk tempatan menangkis dan melawan ancaman pihak Barat. Shakib Arselan yang berasal dari Lubnan telah menghasilkan penulisan yang menyeru penduduk Syria supaya bersatu di bawah kerajaan Turki Uthmaniyah dan menolak konspirasi dan dakyah Barat yang inginkan penduduk Syria menentang penguasaan kerajaan Turki Uthmaniyah dan turut menggesa penduduk Syria bangun secara sukarela menentang pihak British semasa perang Dunia Pertama.[8]

---

[i1Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2, Edisi Kedua, (Kuala Lumpur: Pearson Malaysia Sdn. Bhd, 2015), 365.

[2] Mahdi Shuid, Sazlina Othman dan Arjuna @ Mohd. Noor Yunus, Teks STPM Pra U Sejarah  Islam Penggal 2, (Bandar Baru Bangi: Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd, 2015),302.

[3] “Gerakan Nasionalisme” dalam Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah,(Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013), 122.

[4] Ibid,123.

[5] Ibid,124.

[6] Ibid,125.

[7] Ibid,126.

[8] Ibid,127.

3.3 GERAKAN NASIONALISME-FAKTOR KEMUNCULAN SEMANGAT NASIONALISME DI MESIR

OLEH-AHMAD BIN YAAKOB

Konsep Nasionalieme

Secara umum nasionalisme bermaksud perasaan cinta dan taat setia yang tidak berbelah bahagi akan tanah air dan ingin membebaskan negara dan bangsa daripada penguasaan dan cengkaman asing. Nasionalisme juga ada kaitan dengan negara dan bangsa. Nasionalisme pada umumnya bertujuan mewujudkan kebebasan individu dan negara daripada cengkaman dan koonkongan pemerintah dan kuasa asing.

      Intipati utama nasionalisme ialah mewujudkan kebebasan dan maruah seseorang serta membentuk nasib dan masa depan sesebuah negara dan bangsa. Dengan itu, nasionalisme bergerak ke arah pembentukan satu identiti bangsa yang berbudaya tinggi.[1]

Nasinalisme di Mesir menerima kesan daripada situasi yang berlaku pada akhir kurun ke-19, ketika pihak Britain dan Perancis mewakili kepentingan pemodal Eropah yang campur tangan secara terang-terangan dalam hal-ehwal Mesir. Campur tangan ini berlaku kesan daripada kegagalan pihak pemerintah melunaskan hutang pedagang asing  

Yang terbabit dalam projek Terusan Suez.[2]

British mula berkuasa di Mesir sejak tahun 1882 hingga 1918, iaitu sehingga tamatnya Perang Dunia Pertama. Bermula pada tahun 1918, British mula mengurangkan cengkamannya ke atas pentadbiran Mesir, namun mereka tetap melindungi kepentingan ekonomi mereka di situ.

Faktor kemunculan gerakan nasionalisme di Mesir :

a. Pengaruh agama.

British melaksanakan usaha pembaratan masyarakat Mesir dan fenomena ini telah menyebabkan terbentuk golongan reformis Islam yang bangun menentang pihak British. Pergerakan ini dikenali sebagai Ikhwanul Muslimin yang diketuai oleh Sheikh Hassan al-Banna.

     Dalam hal ini, Pergerakan Ikhwanul Muslimin cuba mengembalikan keutuhan agarna Islam di Mesir yang berpandukan ajarun al-Quran dan al- Sunnah di samping menolak fahaman modenisme yang membentuk pemikiran sekular yang telah bergerak masuk ke dalam kehidupan masyarakat Mesir. Ikhwanul Muslimin menekankan kepentingan pengaruh agama dengan menyedarkan umat Islam Mesir agar bangun berjihad dengan membersihkan jiwa daripada amalan syirik, khurafat, dan sebagainya

dan kembali kepada ajaran Islam.[3]

Ikhwanul Muslimin juga bimbang apabila terdapat golongan cerdik pandai Islam yang terpengaruh dengan gaya pemikiran Barat. Antara contohnya ialah Syeikh Ali Abdul Raziq yang telah menghasilkan karya yang berjudul Islam dan Dasar-Dasar Pemerintahannya yang telah mengiktiraf tindakan Mustapha Kamal Atartuk yang memisahkan antara agama dengan politik. Beliau menegaskan bahawa Islam tidak mewajibkan umatnya mendirikan rrcgara dan dengan adanya khalifah Islam itu hanya akan membawa kemudaratan kepada umatnya.

b. Peranan bahasa dan kesusasteraan.

Peristiwa pembunuhan Boutrus Ghali (seorang hakim) telah mencetuskan semangat nasionalisme rakyat Mesir. Kematian beliau diabadikan oleh penyajak Ahmad Shawqi dan Hafrz Ibrahim yang diterbitkan dalam al-Muayyaddan al-Liwa. Sajak-sajak ini menjadi pemangkin semangat nasionalisme dalam kalangan penduduk tempatan. . Golongan modenis Islam yang dipimpin oleh Rasyid Rida sangat lantang memperjuangkan bahasa Arab Mesir dan mendesak agar bahasa tersebut digunakan sebagai bahasa rasmi dalam urusan kerajaan bagi menggantikan bahasa Inggeris dan bahasa perancis. Tujuan golongan ini supaya hal ini dapat mengikis rasa hormat kepada penjajah sedikit demi sedikit.[4]

c. Pengaruh kewartawanan

Pengaruh kewartawanan melalui penerbitan surat khabar telah meniup semangat nasionalisme dalam kalangan penduduk Mesir. Rasyid Rida yang menulis dalam akhbar Salafiya telah banyak membuka minda ral<yat Mesir. Beliau yang merupakan orang kanan kepada Muhammad Abduh banyak menulis persoalanyang menyenfuh soal modenisasi Islam. Rasyid Rida menyemai dan menyemarakkan semangat nasionalisme dalam penulisan beliau dengan mengkritik dan menganggap penjajah adalah penyebab kepada kemunduran umat Islam. Beliau bersama penyokongnya telah mempopularkan konsep modenisasi Islam dan cuba menegakkan warisan dan keperibadian Arab terutamanya dalam memperkukuhkan bahasa Arab Mesir Qanjah Misriyah).

      Penulis wanita turut tidak ketinggalan dalam perjuangan ini dan giat memperjuangkan hak mereka seperti Malak Hifni Nasif yang terkenal telah menggunakan nama pena Bahithat al-Badiya' Beliau sering membincangkan isu pendidikan dan peranan wanita secara terbuka. Dalam hal ini,mesej penulisannya telah menarik minat ramai masyarakat Mesir terutama golongan intelektual

d. Peranan pendidikan

Penjajah British sangat berhati-hati dalam memberi peluang pendidikan kepada penduduk Mesir kerana bimbang graduan-graduan tempatan yang diberikan pendidikan Inggeris mampu mempelopori kebangkitan nasionalisme tempatan.

Dalam hal ini, pihak British telah mengabaikan pendidikan sekolah tajaan kerajaan Mesir walaupun mereka mampu melaksana dan membiayai sekolah tersebut. Kebimbangan dan tindakan penjajah British telah memberi kesan mendalam kepada rakyat Mesir dalam membaiki tataf kehidupan.[5] Hampir semua jawatan kerajaan dipenuhi oleh golongan berpendidikan yang berasal daripada keluarga bangsawan. Hal ini telah menimbulkan rasa tidak puas hati penduduk apabila banyak jawatan kerajaan diisi oleh pegawai British yang kebanyakannya kurang berkelayakan jika dibandingkan dengan rakyat tempatan dan hal ini diburukkan lagi di mana gaji yang diberikan kepada pegawai British ini lebih tinggi berbanding gaji yang diberikan kepada penduduk tempatan.

      Menjelang tahun 1908, bidang pendidikan mula mendapat perhatian British apabila terdapat golongan intelektual Mesir yang dipimpin oleh Menteri Pendidikan bersama beberapa tokoh nasionalis terkenal cuba menubuhkan sebuah universiti swasta mereka

sendiri.

Peranan pendidikan amat penting dan telah menyumbang kepada perkembangan gerakan nasionalisme di Mesir terutamanya graduan dari sekolah undang-undang. Sekolah undang-undang ini telah menarik ramai ahli pidato dan cerdik pandai yang bercita-cita tinggi untuk menyertainya. Lepasan sekolah ini yang terdedah kepada nilai politik dan kebudayaan Barat telah disuntik dengan sikap antiBritish melalui didikan guru-guru mereka yang berbangsa Perancis dan mereka ini adalah segolongan kecil daripada guru-guru Perancis yang masih berkhidmat di Mesir dan mereka masih berdendam dengan British yang berkomplot dengan kerajaan Turki Uthmaniyah untuk merampas Mesir dari perancis.[6]

Peranan golongan intelektual

Golongan intelektual ini telah menyemai dan membangkitkan semangat nasionalisme di Mesir terbahagi kepada dua golongan, iaitu golongan ulama dan golongan intelektual berorientasikan Barat. Kemunculan tokoh intelektual seperti Mustafa Kamil Pasha dan Mohammed Farid yang pakar dalam undangundang cukup terkenal dalam kalangan masyarakat Mesir kerana sikapnya yang lantang dan bersemangat dalam menentang British. Beliau telah menyokong nasionalisme sekular seperti yang berlaku di dunia Barat dan cuba meraih sokongan golongan intelektual daripada keturunan Qibti. Harapan dan tujuan Mustafa Kamil adalah untuk menuntut kemerdekaan daripada British dan menubuhkan sebuah kerajaan berparlimen ala-Barat di Mesir.

      Tokoh Mesir yang terkenal seperti Sheikh Hassan Al Banna telah mempelopori kebangkitan golongan intelektual Islam untuk menentang British melalui penubuhan Ikhwanul Muslimin. Pergerakan ini merupakan sebuah organisasi teratur dan mempunyai cawangan di seluruh Mesir dan berperanan melaksanakan program-program keagamaan yang komprehensif dalam memantapkan akidah umat Islam di Mesir bagi tujuan membina sebuah kerajaan Islam.

Pengaruh luar .

Pengaruh luar juga penting dalam mencetuskan gerakan nasionalisme di Mesir berikutan dari kesan gerakan nasionalisme yang melanda Eropah abad ke 18M, khasnya selepas tercetusnya Revolusi Perancis 1789-1799M dan Revolusi Amerika 1775-1783M. Di Eropah, sebelum kemunculan nasionalisme, masyarakat umumnya setia kepada bandar atau pemimpin tertentu, bukannya untuk negara mereka dan situasi sama juga berlaku di Mesir dan negara Arab lain dan dalam hal ini rakyat tunduk dan patuh kepada pemerintahan Khalifah Uthmaniyyah Turki.[7]

      Walaubagaimanapun, selepas berlakunya penjajahan Perancis dan British terhadap Mesir, rakyat tempatan mula terdedah kepada cara hidup baharu melalui transformasi dari segi keilmuan dan pemikiran Barat sehingga membangkitkan semangat nasionalisme. Pelajar tempatan yang menuntut ilmu di Eropah turut menyumbang kepada kemunculan semangat nasionalisme di Mesir.

Kemunculan gerakan nasionalisme di Mesir juga adalah akibat daripada tercetusnya perang Dunia Pertama l9I4-1918M. Rakyat Mesir terutamanya golongan petani telah dikerah oleh British untuk meninggalkan pekerjaan mereka dan menjadi sukarelawan Pertubuhan palang Merah dan menjadi hamba kepada tentera British di palestin, Gallipoli dan Perancis. Dalam peperangan ini, banyak nyawa rakyat Mesir yang terkorban.

      Pada masa yang sama, kehadiran tentera pihak Bersekutu yang ramai di Mesir telah menjadikan penduduk berasa lemah dan amat mengharapkan kuasa asing unfuk melindungi dan mempertahankan mereka di negara mereka sendiri. Tentera Amerika Syarikat juga turut bertapak di bumi Mesir dan fenomena ini telah menimbulkan kesedaran kepada rakyat Mesir untuk mempertahankan imej dan maruah neyara daripada cengkaman penjajah barat dan ianya juga telah menyuntik semangat kebangsaan hingga akhirnya melahirkan gerakan nasionarisme unfuk menuntut kemerdekaan.[8]

---

[1]Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2, Edisi Kedua, (Kuala Lumpur: Pearson Malaysia Sdn. Bhd, 2015), 365.

[2] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Ketiga (Shah Alam:Oxford Fajar,2017),229.

[3] “Gerakan Nasionalisme” dalam Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah,(Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013), 117.

[4] Ibid,118

[5] Iibid,119.

[6]Iibid,120

[7] Ibid,121.

[8] Ibid,122

Bincangkan reaksi masyarakat Mesir terhadap kuasa Barat pada abad ke-20.20m

 Tentera Perancis di bawah Napoleon Bonaparte telah menceroboh Mesir pada pertengahan tahun 1798 setelah menewaskan tentera kerajaan Mamluk yang memerintah Mesir ketika itu. Perancis menduduki Mesir selama tiga tahun.Selepas itu, British menceroboh Mesir pada tahun 1882.

      Perancis yang muncul sebagai satu kuasa revolusi yang agresif telah berjaya menundukkan sebahagian daripada kerajaan beraja di Eropah. Namun begitu, Napoleon berasa belum puas selagi musuh utama Perancis iaitu Britain, sebuah negara yang mengamalkan sistem pemerintahan monarki ditewaskannya.

      Napoleon telah mengambil langkah untuk menakluk Mesir yang terletak di tengah-tengah jalan pelayaran bagi melemahkan ekonomi Britain. Dengan menundukkan Britain, Napoleon berharap menjadi pemimpin teragung di dunia. Bagaimanapun, kekalahannya di tangan Duke of Wellington menghancurkan cita-citanya itu.

      Pada bulan Mac 1801, tentera Turki Uthmaniyah yang turut dianggotai penduduk Mesir di samping bantuan daripada pihak British berjaya mengusir keluar tentera Perancis dari bumi Mesir. Tanpa bantuan tentera British, mungkin Perancis dapat bertahan lebih lama di Mesir.

      Sebelum meletusnya Pemberontakan Urabi (1881), di Mesir telah muncul dua golongan penentang terhadap penguasaan asing. Pertama, penentang yang terdiri daripada golongan awam yang terdiri daripada golongan bangsawan (pasha), ulama, dan tuan tanah. Kedua, ialah pegawai tentera Mesir (yang berketurunan Mesir asli yang dikenali sebagai Fellaftin ).

      Golongan awam berhasrat untuk menentang penguasaan asing ke atas bumi Mesir. Bagaimanapun, golongan kedua iaitu, pegawai tentera pegawai tentera Mesir menentang kepimpinan Turki-Circassia yang mempunyai taraf istimewa dalam bidang pentadbiran dan

ketenteraan.

      Apabila ada usaha untuk mengehadkan saiz tentera Mesir, ramai daripada pegawai berketurunan Fellahin yang diberhentikan perkhidmatan berbanding dengan pegawai tinggi tentera berketurunan Turki-Circassia yang dikekalkan jawatan mereka.

      Dua golongan ini (golongan awam dan pegawai tentera Mesir) telah bergabung mendokong dasar nasionalisme Mesir apabila bangsa Eropah menunjukkan permusuhan terhadap mereka.

Pergerakan ini bersatu di bawah pimpinan Kolonel Ahmed Urabi yang bercita-cita mengusir bangsa Eropah seluruhnya dari bumi Mesir.

      Urabi menubuhkan sebuah pertubuhan sulit dalam tentera bagi mengatasi masalah diskriminasi sosial, kemelesetan ekonomi dan keruntuhan akhlak masyarakat Mesir.

     Urabi dengan galakan daripada wakil pemerintah Turki Uthmaniyah di Mesir iaitu Khedif Ismail telah menubuhkan sebuah parti yang dikenali sebagai Parti Kebangsaan (Hizb al-Watani) yang berjuang menghapuskan pengaruh asing dalam pentadbiran Mesir, menjamin agar hutang piutang asing dibayar dengan syarat harta rakyat Mesir tidak dirampas serta menyeru agar kuasa Khedif dipulihkan kembali serta segala pendapatan daripada perkhidmatan kereta api Mesir dipulangkan kepada Kerajaan Mesir.

      Usaha tersebut tidak beriaya apabila pihak British dan Perancis bertindak balas hingga menyebabkan Sultan Abdul Hamid II' Sultan Turki Uthmaniyah didesak menfngkirkan Khedif Ismail dan digantikan puteranya sebagai Khedif baru, iaitu Taufik pada tahun 1879.

      Biarpun percubaan pertama menghadapi British tidak berjaya, tetapi golongan nasionalis ini tidak berputus asa. Pihak tentera terus mendapat sokongan daripada pegawai kerajaan, ulama yang tertindas, dan golongan Petani.

      Pada mulanya golongan nasionalis menuntut kepada pihak British hal-hal yang menjadi sungutan Pihak tentera, pemerintahan sistem perlembagaan, dan penubuhan sebuah parlimen yang tetap.

      Keadaan berubah menjadi lebih radikal apabla segolongan ahli Majlis menuntut supaya belaniawan Mesir dibahaskan dalam Majlis Para Pembesar Negara (Parlimen Mesir)' Kuasa Eropah yang diketuai British menolak tuntutan tersebut kerana bimbang kadar pemotongan cukai daripada pendapatan Mesir kepada kuasa-kuasa Eropah akan dicabar oleh golongan nasionalis Mesir.

      Sehubungan itu, British mendesak supaya Khedif Taufik menerima ketetapan pihak Barat. Perkembangan ini menimbulkan ketegangan. Rusuhan berlaku di hilir Mesir dan beberapa orang Kristian dibunuh.

      Pada akhir tahun 1881, Ahmed Urabi dan para penyokongnya telah mengambil alih kuasa daripada KhedifTaufik dan akhirnya Taufik meminta perlindungan daripada pihak British. Bagi

memulihkan keamanan dan menjaga kepentingan perdagangan dan pertahanannya, British mengambil keputusan untuk menceroboh Mesir secara langsung pada tahun 1882.

      Pada bulan Julai 1882, pihak berkuasa British telah menghantar Laksamana Seymor dengan angkatan tentera lautnya memaksa pihak nasionalis membubarkan pertahanan mereka di

iskandariah. Apabila tuntutan itu ditolak, tentera laut British pun membedil Iskandariah dan seterusnya menakluk Port Said, lsmailiah, dan bandar Suez.

      Urabi dan tenteranya cuba bertahan tetapi tidak dapat menahan asakan British. Mesir terus meniadi tanah British. Taufik kembali ke Mesir dan dilantik semula sebagai Khedif Mesir.

      Pemimpin nasionalis Mesir seperti Urabi telah dibuang negeri di Sri Langka. Muhammad Abduh yang menyokong perjuangan Urabi pula telah diusir ke Perancis.Dengan itu, Perlembagaan Mesir digubal pada tahun 1923, dan Ahmad Fuad memakai gelaran sultan iaitu Raja Fuad I. Melalui pilihan raya, Saad Zaghlul dilantik sebagai Perdana Menteri Mesir.

      Kesimpulnyn pihak British berjaya membendung penentangan penduduk Mesir kerana kerajaan British terpaksa memberi keutamaan kepada isu-isu di Mesir disebabkan penguasaan Terusan Suez yang merupakan laluan antarabangsa.