Institusi Khalifah.

1.5 Institusi Khalifah.

Oleh-AHMAD BIN YAAKOB

Pemilihan Khalifah

Hasil Pembelajaran; Menghuraikan konsep dan ciri-ciri khalifah serta kaedah pemilihan khalifah.

Khalifah al-Rasyidin dan Umayyah abad ke-7-8M (601-799M)

a)Konsep khalifah

Selepas zaman Nabi Muhammad s.a.w, pemerintahan dan pentadbiran negara Islam diterajui oleh empat orang khalifah iaitu Abu Bakar al-Siddiq, Umar bin al-Khattab, Uthman bin Affan dan Ali bin Abi Talib. zaman tersebut dikenali sebagai “Zaman Khulafa al-Rasyidin'.PemerintahanKhulafa,al-Rasyidin merupakan contoh terbaik dalam sistem pemerintahan dan pentadbiran Islam selepas zaman Nabi Muhammad s.a.w.

Khilafah  ialah institusi pemerintahan dan pentadbiran Islam yang bermula selepas kewafatan Nabi Muhammad s.a.w.Orang yang mengetuai institusi ini dipanggil khalifah.Khalifah membawa maksud pengganti Nabi Muhammad SAW oleh sebab tugas menerima wahyu sudah selesai dengan kewafatan baginda,maka tugas seorang khalifah adalah:

(a)menurut al-Mawardi dalam kitab al-Ahknmal-Sultaniyyah, memelihara agama (syariah)   dan mentadbir dunia.

(b) menurut Ibn Khaldun dalam kitab Muqaddimah- menegakkan agama dan mentadbir  dunia mengikut hukum syariah untuk kebaikan di dunia dan di akhirat.

Hampir semua mazhab dalam lslam,kecuali serpihan mazhab Khawarij  dan Muktazilah, mewajibkan masyarakat Islam mewujudkan institusi khilafah,atau dalam istilah Syiah disebut

Imamah bagi memelihara agama Islam dan mentadbir negara dan masyarakat Islam.

Pelaksanaan sistem berkhalifah bermula pada zaman Khulafa al- Rasyidin, diikuti oleh khilafah Umayyah,Abbasiyah,Fatimiyyah dan berakhir pada pemerintahan Uthmaniyah dengan tertubuhnya Kerajaan Republik Turki pada tahun 1923.[1]

a)Sistem khilafah –isntitusi pemerintahan Islam berdasarkan al-Quran dan Hadis.

b)Hukum menegakkan khilafah

Umat Islam bersepakat bahawa menegakkan atau melantik khilafah atau imamah adalah wajib.Dalil kewajipan menegakkan khalifah adalah berasaskan kepada ijmak para sahabat, para tabiin dan ulamak-ulamak Islam.

c)Jawatan penggantian khalifah.

Semasa kewafatan Abu Bakar dan perlantikan Uma, tiada seoang pun dalam kalangan mereka yang menyatakan tidak perlu kepada khalifah,imam atau pemimpin. Inilah ijmak paa sahabat yang merupakan dalil yang kuat untuk menetapkan kewajipan meneggakkan khilafah atau imamah.[2]

d)Pelaksanaan sistem khilafah dengan sepenuhnya berlaku pada zaman Khulafa al-Rasyidin.

e)Institusi khilafah berakhir pada zaman Mustafa Kemal Attatuk apabila beliau mengistiharkan kerajaan Republik Turki pada tahun 1924.

Ciri-ciri Khalifah

Pelantikan khalifah memenuhi ciri-ciri kelayakkan tertentu

1 Khalifah merupakan ketua negara. Sebagai khalifah, kuasa beliau tidak terhad pada aspek keagamaan sahaja, malahan juga aspek keduniaan.

2 Dalam melaksanakan tanggungjawabnya mentadbir negara lslam, khalifah mesti menjadikan al-Quran dan as-sunnah sebagai panduan, seperti semasa pemerintahan Nabi Muhammad s.a.w.

3 Oleh itu, pemilihan seorang khalifah atau calon khalifah mestilah berdasarkan kepada beberapa ciri. Antaranya ialah:

(a) beragama Islam

(b) lelaki merdeka

(c) adil

Keadilan dalam semua aspek atau perkaa seperti percakapan, perbuatan atau tindakan dengan berpaksikan al-Quan dan sunnah. Seseorang pemimpin yang adilialah pemimpin yang bercakap benar, bersikap amanah, sabar, menjaga batas pergaulan, menjauhi dosa dan menjaga mauah. Keadilan akan mmewujudkan kemajuan, kesejahteraan dan keharmonian rakyat dan negara.

(d) berilmu

Ilmu membolehkan seseorang khalifah memutuskan sesuatu hukum atau membuat keputusan tepat terhadap masalah agama dan masalah duniawi. Khalifah bukan sahaja memerlukan ilmu agama tetapi juga memiliki ilmu keduniaan seperti ilmu perundangan,kewangan dan  sosial.Ilmu akan melicinkan urusan pemerintahan dan pentadbiran.

(e) mempunyai pemikiran yang waras dan tajam

(f) mempunyai wawasan yang jelas terhadap masa depan negara (siasah)

(g) tidak cacat/sihat

Seseorang khalifah hendaklah memiliki tubuh atau fizikal yang sihat atau tidak berpenyakit.Kesihatan seseorang khalifah sangat perlu bagi menjamin pelaksanaan pemerintahan dan pentadbiran berjalan dengan lancar demi kemajuan dan kesejahteraan rakyat dan negara.[3]

(h) warak

(i) berani

      Kepentingan seorang ketua negara dalam Islam tidak hanya dari aspek siasah, tetapi juga mengutamakan soal akhlak. Ini kerana, beliau akan menjadi contoh kepada takyatnya.[4]

Tanggungjawab khalifah.

Kuasa dan Tanggungjawab Khalifah

Menurut Ibn Khaldun, tugas khalifah ialah "menegakkan agama dan mentadbir dunia mengikut hukum syariah untuk kebaikan dunia dan akhirat".

Seorang khalifah bertanggungiawab dalam mengendalikan urusan pentadbiran negara dan juga melaksanakan hukum-hukum agama dengan adil. Pelaksanaan hukuman tersebut pula mestilah mengikut hukum seperti yang telah terkandung di dalam al-Quran. Di samping itu, perkara-perkara yang berkaitan dengan perundangan seperti pelantikan hakim, saksi dan pelaksanaan hukuman mesti dikawal dengan betul.

3 Dalam membuat sebarang keputusan berhubung urusan negara, seorang khalifah juga mesti berdasarkan syura (permesyuaratan)

Dalam membuat sebarang keputusan berhubung urusan negara, seseorang khalifah mesti berlandaskan syura. Dalam melantik pegawai untuk menjalankan tugas pula, khalifah perlu menyerahkan tanggungjawab tersebut kepada individu yang amanah dan jujur dalam melaksanakan tugasnya. Tujuannya supaya tugas yang dilakukan berjalan dengan sempurna.

Dalam aspek ekonomi, khalifah perlu melaksanakan sistem ekonomi yang selaras dengan kehendak Islam. Tujuannya adalah untuk menjamin sumber pendapatan yang diperoleh kerajaan dan rakyat bersih mengikut syariat. Beliau juga bertanggungjawab memungut cukai, zakat serta menguruskan pendapatan baitulmal secara berhemat

      Khalifah bertanggungjawab menyebarkan ilmu kepada rakyat di samping menyediakan kemudahan awam untuk kebajikan rakyat seperti sekolah, masjid dan hospital. Selain itu, beliau juga perlu memastikan perpaduan dalam kalangan masyarakat adalah utuh.Khalifah juga bertanggungjawab menjaga keamanan dan keselamatan rakyat serta negara daripada ancaman musuh sama ada dari dalam mahupun luar negara. Untuk itu, khalifah perlu mengambil langkah-langkah tertentu bagi mengukuhkan keselamatan negara. Contohnya, ketika pemerintahan Khalifah Umar bin al-Khattab, beliau telah memperkemas pasukan tentera Islam bagi melindungi keselamatan negara daripada ancaman kuasa asing, iaitu Byzantine dan Parsi.[4]

Pentadbiran agama-menegakkan agama dan memimpin rakyat mengikut ajaran Islam untuk kebaikan dunia dan akhirat.Pentadbir  negara seperti mengetuai pentadbiran negara, membangunkan negara, memajukan ekonomi dan sebagainya.[5]

---

[1] Ibid,45

[2 Mohd Sukki Othman dan Wan Muhammad  Wan Sulong ,Teks Pra U STPM Sejarah Penggal 2,57.

[3] Mahdi Shuid. Et.al, Teks STPM Sejarah Islam Penggal 2, (Bandar Baru Bangi :Penerbitan Pelangi Sdn.Bhd,2013),70.

[4] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,36.

Kaedah pemilihan Khalifah

Oleh- AHMAD BIN YAAKOB

Syariat Islam tidak menentukan bagaimana sistem pemilihan secara syura dilaksanakan secara terperinci. Disebabkan itu, terdapat berbagai-bagai bentuk syura yang dilaksanakan sepanjang pemerintahan Khulafa' al-Rasyidin.

C)Kaedah perlantikan Khulafa al-Rasyidin

a)Pelantikan secara demokrasi/musyawarah.

b)Pemilihan khalifah oleh rakyat melalui majils syura.

c)Mendapat baiah dari rakyat.

Kaedah pemilihan Khulafa al-Rasyidin

a)Khalifah Abu Bakar r.a –kaedah perundingan

b)Khalifah Umar r.a – kaedah wasiat khalifah terdahulu.

c)Khalifah Uthman r.a kaedah mengusulkan sekumpulan calon.

d)Khalifah Ali r.a kaedah pengusulan oleh sekumpulan masyarakat.

Kaedah pemilihan Khalifah Bani Umayyah

a)Perlantikan khalifah berdasakan warisan atau keturunan.
Berbentuk monarki, ketuunan atau waisan- melantik puteranya Yazid sebagai pengganti.

b)Putera Mahkota
Khalifah Marwan melantik puteanya Abdul Malik sebagai putera mahkota.

c)Dipekenalkan oleh Muawiyyah pada tahun 661M

d)Kelemahan dan kelebihan kaedah warisan,

e)Kaedah ini diteruskan pada zaman pemerintahan kerajaan Islam yang lain.[1]

---

[1]“Pemilihan Khalifah” dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),15.

USAHA NABI MUHAMMAD SAW SELEPAS MENUBUHKAN KERAJAAN ISLAM DI MADINAH

OLEH-AHMAD BIN YAAKOB

Pendahuluan

Sebelum Nabi berhijrah ke Madina, penduduk Madinah yang terdiri dari kaum Aus, Khazraj dan Yahudi hidup berpuak-puak dan mengamalkan agama yang berbeza.Apabila Nabi berhijrah ke Madinah, tindakan awal yang dilakukan ialah  menyatukan penduduk Madinah di bawah satu aqidah..Nabi Muhammad telah membentuk Piagam Madinah dan mewujudkan sebuah institusi pemerintahan yang tersusun dan teratur di Madinah.

USAHA-USAHA NABI

Memakmurkan masjid

Pada peringkat awal, baginda telah mendirikan Masjid Quba dan Masjid Nabawi yang berfungsi sebagai pusat ibadat dan tempat pertemuan masyarakat untuk membincangkan hal-hal semasa termasuk urusan agama, politik, ekonomi, dan sosial. Justeru, masjid berperanan sebagai tempat asas pertemuan dalam pembentukan masyarakat Madinah yang bersatu padu. Menjadikan al-Quran dan hadis sebagai asas pemerintahan

 Nabi Muhammad s.a.w. menjadikan al-Quran dan hadis sebagai pegangan dan panduan dalam mentadbir negara. Keadilan dijadikan asas dalam segala bentuk tindakan. Keadaan tersebut dapat melahirkan masyarakat yang bersatu padu tanpa mengira bangsa dan agama. Menguatkuasakan Sahifah Madinah (piagam Madinah)

 Menggubal Perlembagaan Madinah yang mampu memperkukuhkan kedudukan pelbagai kaum kerana undang-undang menjadi asas dan teras kepada pemerintahan dan pembentukan masyarakat Madinah yang bersatu. Golongan Yahudi dan Nasrani menerima status mereka sebagai golongan zimmi dan patuh kepada Perlembagaan Madinah.

Memperkukuhkan suku Aus dan Khazraj Baginda telah menyatukan sukuAus dan Khazraj menjadiAnsar. Justeru, persaudaraan lslam telah menggantikan semangat assabiah. lni merupakan titik tolak kepada pembentukan masyarakat Madinah yang bersatu padu dan bekerjasama.[1]

Memperkukuhkan golongan Ansar dan Muhajirin

 Nabi Muhammad s.a.w. telah mempersaudarakan kaum Muhajirin yang berpindah dari Makkah ke Madinah dengan penduduk Ansar melalui semangat persaudaraan lslam yang mendalam sehingga mereka tidak merasa wujudnya perbezaan antara golongan Muhajirin dengan Ansar. Perpaduan tersebut telah mempercepatkan lagi pembentukan masyarakat Madinah yang mantap.

Mengawal dan membendung kegiatan kaum munafik

Pembentukan masyarakat Madinah sedikit rumit kerana kaum munafik merupakan kaum yang berpura-pura memeluk lslam dan berniat jahat untuk memecahbelahkan dan menghancurkan masyarakat lslam. Melaluiwahyu, baginda menasihati para sahabat supaya berwaspada terhadap niat jahat kaum munafik. Langkah baginda berjaya kerana tiada permusuhan secara terbuka dan kematian  ketuanya, iaitu Abdullah bin Ubay melenyapkan cita-cita kaum munafik. Menyingkirkan kaum Yahudi di Madinah

Kaum Yahudi, iaitu Bani Qunaiqa', Bani Nadhil dan Bani Quraizah telah disingkirkan dari kota Madinah kerana melanggar Piagam Madinah. Penyingkiran mereka dibuat secara perundangan berteraskan keadilan. Langkah baginda ini berjaya memperkukuhkan kedudukan lslam di Madinah. Dengan itu, masyarakat Madinah akhirnya terdiri daripada umat lslam sahaja.

Memimpin melalui teladan

 Nabi Muhammad s.a.w telah menunjukkan dan mengamalkan sifat kepimpinan yang unggul seperti siddiq, amanah, tabligh, dan fatanah dalam pemerintahan dan pentadbiran baginda sebagai ketua negara. Kepimpinan tersebut berjaya menyatukan dan membangunkan masyarakat Madinah yang mantap dari mencapai kejayaan dunia dan akhirat.

Tindakan lain

 Menegakkan keadilan dalam masyarakat dengan memperkenalkan sistem perundangan dan syura. Menjalin hubungan antarabangsa dengan menghantar surat kepada pemimpinpemimpin luar dan surat kepada pendakwah. Memperkasakan sistem pertahanan. Menggalakkan kegiatan perniagaan dan melaksanakan sistem ekonomi lslam.

Kesimpulan Kepimpinan cemerlang Nabi Muhammad s.a.w. diterjemahkan melalui usaha-usaha baginda melalui dasar perundangan, ekonomi, sosial, dan politik.

---

[1]Koleksi Kertas Soalan STPM 2013-2015 Penggal 1.2.3 Sejarah (940)

Peranan Piagam Madinah.

Oleh-AHMAD BIN YAAKOB

Peranan utama Piagam Madinah

a)Menyatukan penduduk Madinah yang bebilang kaum.

Masyarakat Madinah khususnya umat Islam dapat disatukan menerusi Piagam Madinah.Piagam ini juga menitikberatkan hubungan baik antara masyarakat Islam dengan masyarakat bukan Islam seperti saling hormat-menghormati, tolong-menolong dan sebagainya.

Melalui Piagam Madinah ini dapat dirumuskan bahawa masyarakat Madinah yang dahulunya mengamalkan tradisi jahiliah seperti mementingkan diri sendiri dan kaum masing-masing telah berubah dengan menerapkan nilai-nilai persaudaraan Islam.[1]

b)Undang-undang tertinggi Madinah selepas al-Quran bagi menyelesaikan pemasalahan penduduk.

Piagam Madinah telah memperuntukkan layanan yang adil kepada orang Yahudi dan orang Islam serta menyatupadukan penduduk Madinah yang berbilang kaum, keturunan,kebudayaan agama dan kepercayaan. Maka terbentuklah ummah Madinah.[2]  

c)Mengariskan dasar-dasar umum pemerintahan negara dan pentadbiran masyarakat.

d)Pengistiharan bahawa Madinah adalah sebuah negara yang berdaulat dan berperlembagaan.

Piagam Madinah juga membawa kepada terbentuknya negara Madinah yang berdaulat dan bermaruah dan menjadi sebuah negara Islam. Piagam Madinah ini bukan sahaja meletakkan nabi Muhammad SAW sebagai nabi dan rasul, tetapi seorang pemimpin yang yang berwibawa dalam semua urusan pentadbiran dan pemerintahan negara.[3]   

e)Melaksanakan syariat Islam dalam semua aspek kehidupan temasuk bidang ekonomi, pendidikan dan sosial.[4]      

f)Kedudukan Nabi sebagai pemerintah tertinggi yang unggul.

Kedudukan Nabi Muhammad SAW sebagai Pemerintah tertinggi dan Unggul

Baginda merupakan seorang negarawan yang unggul dan berperanan sebagai pemimpin bagi kerajaan Madinah yang memiliki masyarakat berbilang kaum, budaya dan agama.Masyarakat Madinah menerima baginda sebagai ketua negara Madinah.

       Baginda memberi tumpuan terhadap aspek akidah dan juga aspek duniawi dalam pemerintahannya. Piagam Madinah meletakkan baginda sebagai ketua kerajaan dan hakim yang tinggi dan unggul. Sebagai ketua hakim, baginda menyelesaikan masalah yang dihadapi oleh masyarakat Madinah seperti perselisihan kaum berdasarkan hukum Allah SWT dan keputusan baginda. Masalah ini juga diselesaikan dengan adil dan bermusyawarah.Baginda juga mewujudkan institusi kehakiman dan keadilan untuk menyelesaikan masalah yang timbul.[5]

g)Mewujudkan Rasa Tanggungjawab Mempertahankan Madinah

Semangat Piagam Madinah telah mendorong masyarakat Madinah yang terdiri daripada umat Islam dan bukan Islam bersama-sama mempertahankan kerajaan Madinah daripada serangan musuh.Masyarakat Madinah dilarang menjalinkan hubungan dengan musuh-musuh Islam yang menentang kerajaan Islam Madinah.

       Untuk mengukuhkan perpaduan dan mengelakkan sebarang permusuhan antara masyarakat Madinah, semangat cintakan negara dipupuk. Oleh itu, semangat ini dapat mengelakkan musuh Islam mengambil kesempatan menawan Madinah.Kaum Yahudi dianggap sebagai warganegara Madinah seperti masyarakat Islam selagi mereka melaksanakan tanggungjawab mereka menurut Piagam Madinah.[6]

---

[1] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Kemaskini,(Shah Alam:Oxford Fajar,2013),35.

[2]Mahdi Shuid. Et.al, Teks STPM Sejarah Islam Penggal 2, (Bandar Baru Bangi :Penerbitan Pelangi Sdn.Bhd,2013),32.

[3]Ibid,56..

[4]“Sistem Pemerintahan”,dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),9.

[5] “Sistem Pemerintahan”,dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),29.

[6] Ibid,33.

Piagam Madinah

1.3 Sistem pemerintahan Nabi Muhammad SAW abad ke-7M

Oleh- AHMAD BIN YAAKOB

Piagam Madinah

Pengertian Piagam Madinah

Piagam Madinah /Mithaq al-Madinah/al-Sahifah- merujuk kepada perlembagaan bertulis berkenaan hak dan tanggungjawab pemerintah dan oang yang diperintah

a.Kandungan Piagam Madinah

Penduduk Madinah terdiri daripada pelbagai lapisan masyarakat yang berbeza dari segi agama dan budaya seperti orang Islam,Yahudi dan Musyrikin. Mereka sememangnya memerlukan sebuah undang-undang bagi menjamin kesejahteraan dan keamanan hidup.

       Nabi Muhammad SAW telah membentuk Piagam Madinah untuk menjadi pedoman sebuah negara berdaulat setelah berjaya mempersaudarakan golongan Muhajirin dan Ansar. Undang-undang ini dipanggil Sahifah Madinah atau Piagam Madinah yang digubal pada tahun pertama dan kedua Hijrah. Undang-undang ini melibatkan perjanjian antara penduduk Madinah, iaitu antara orang Islam sesama Islam (Muhajirin dan Ansar) dan antara orang Islam dengan kaum Yahudi.

       Piagam ini digubal berdasarkan wahyu dan norma-norma masyarakat pada waktu itu yang terdiri daripada orang Islam dan bukan Islam. Kaum Yahudi pada mulanya memberikan

sambutan yang baik.Baginda telah berusaha untuk mendapatkan sokongan mereka.Baginda telah membentuk undang-undang yang dikenali sebagai sahdah setelah kedua-dua pihak saling mempercayai.

       Piagam yang dirangka oleh Nabi Muhammad SAW merupakan piagam pertama di dunia yang mantap dari aspek isi kandungannya kerana mampu memenuhi tujuan dan objektif berhubung kewajipan dan tanggungiawab pemerintah rakyat serta keperluan-keperluan lain .[1]

Pembahagian Piagam Madinah

a)Bahagian pertama mengandungi 23 fasal menyentuh tentang hubungan sesama umat Islam dan tangungjawab sesama umat Islam dan tanggungjawab sesama mereka.

b)Bahagian kedua mengandungi 24 Fasal melibatkan kaum Yahudi dan tanggungjawab mereka tehadap negara Islam Madinah.

Tiga golongan utama yang telibat dengan Piagam Madinah iaitu Muhajiin, Ansa dan Yahudi.[2]  

(a) Fasal I merupakan pengenalan kepada piagam ini dan mengakui tentang keesaan Allah SWT dan kerasulan Nabi Muhammad SAW.

(b) Fasal 2 hingga 11 menerangkan kedudukan kaum-kaum dalam negara Islam Madinah.

(c) Fasal l2,hingga 23 menerangkan kewajipan umat Islam dari segi tanggungiawab sesama sendiri dan perkara-perkara yang patut dilakukan dan yang patut ditinggalkan.

(d) Fasal 24hingga 38 merupakan fasal yang menyebut kedudukan kaum Yahudi dalam negara Islam Madinah.

(e) Fasal 39 hingga 47 pula menerangkan kedudukan Yathrib (Madinah) sebagai sebuah kota yang suci dan harus dipertahankan oleh penduduknya dalam segala peperangan.[3]

Kandungan Utama Piagam Madinah

A)Rasulullah SAW sebagai pemimpin masyarakat dan ketua negara. Ini membolehkan baginda menentukan hala tuju kerajaan dan rakyat. Masalah hubungan antara Islam dan bukan Islam dirujuk kepada baginda untuk penyelesaian. Ketua-ketua kaum pula mempunyai hak untuk menyelesaikan masalah dalam suku masing-masing.

b)Semua penduduk sebagai satu ummah.

c)Semua penduduk bersatu, berkerjasama dan betanggungjawab mempetahankan  negara daripada sebarang ancaman, menegakkan keadilan dan membenteras kezaliman.

d)Sumber piagam berasaskan wahyu /al-Quran dan tradisi-tradisi Arab yang tidak betentangan dengan Islam.

e) Semua penduduk mempunyai kebebasan untuk mengamalkan agama masing-masing.

f) Jaminan keselamatan kepada semua penduduk selagi mereka mematuhi piagam.[4]

b)Peranan Piagam Madinah.

c)Struktur Pemerintahan di Madinah.

---

[1]Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,(Shah Alam:Oxford Fajar,2013),26.

[2]“Sistem Pemerintahan”,dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),8.

[3]Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,26.

[4] “Sistem Pemerintahan”,dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, 9.

Sistem pemerintahan Nabi Muhammad SAW abad ke-7M

Oleh- AHMAD BIN YAAKOB

Piagam Madinah

Pengertian Piagam Madinah

Piagam Madinah /Mithaq al-Madinah/al-Sahifah- merujuk kepada perlembagaan bertulis berkenaan hak dan tanggungjawab pemerintah dan oang yang diperintah

a.Kandungan Piagam Madinah

Penduduk Madinah terdiri daripada pelbagai lapisan masyarakat yang berbeza dari segi agama dan budaya seperti orang Islam,Yahudi dan Musyrikin. Mereka sememangnya memerlukan sebuah undang-undang bagi menjamin kesejahteraan dan keamanan hidup.

       Nabi Muhammad SAW telah membentuk Piagam Madinah untuk menjadi pedoman sebuah negara berdaulat setelah berjaya mempersaudarakan golongan Muhajirin dan Ansar. Undang-undang ini dipanggil Sahifah Madinah atau Piagam Madinah yang digubal pada tahun pertama dan kedua Hijrah. Undang-undang ini melibatkan perjanjian antara penduduk Madinah, iaitu antara orang Islam sesama Islam (Muhajirin dan Ansar) dan antara orang Islam dengan kaum Yahudi.

       Piagam ini digubal berdasarkan wahyu dan norma-norma masyarakat pada waktu itu yang terdiri daripada orang Islam dan bukan Islam. Kaum Yahudi pada mulanya memberikan

sambutan yang baik.Baginda telah berusaha untuk mendapatkan sokongan mereka.Baginda telah membentuk undang-undang yang dikenali sebagai sahdah setelah kedua-dua pihak saling mempercayai.

       Piagam yang dirangka oleh Nabi Muhammad SAW merupakan piagam pertama di dunia yang mantap dari aspek isi kandungannya kerana mampu memenuhi tujuan dan objektif berhubung kewajipan dan tanggungiawab pemerintah rakyat serta keperluan-keperluan lain .[1]

Pembahagian Piagam Madinah

a)Bahagian pertama mengandungi 23 fasal menyentuh tentang hubungan sesama umat Islam dan tangungjawab sesama umat Islam dan tanggungjawab sesama mereka.

b)Bahagian kedua mengandungi 24 Fasal melibatkan kaum Yahudi dan tanggungjawab mereka tehadap negara Islam Madinah.

Tiga golongan utama yang telibat dengan Piagam Madinah iaitu Muhajiin, Ansa dan Yahudi.[2]  

(a) Fasal I merupakan pengenalan kepada piagam ini dan mengakui tentang keesaan Allah SWT dan kerasulan Nabi Muhammad SAW.

(b) Fasal 2 hingga 11 menerangkan kedudukan kaum-kaum dalam negara Islam Madinah.

(c) Fasal l2,hingga 23 menerangkan kewajipan umat Islam dari segi tanggungiawab sesama sendiri dan perkara-perkara yang patut dilakukan dan yang patut ditinggalkan.

(d) Fasal 24hingga 38 merupakan fasal yang menyebut kedudukan kaum Yahudi dalam negara Islam Madinah.

(e) Fasal 39 hingga 47 pula menerangkan kedudukan Yathrib (Madinah) sebagai sebuah kota yang suci dan harus dipertahankan oleh penduduknya dalam segala peperangan.[3]

Kandungan Utama Piagam Madinah

A)Rasulullah SAW sebagai pemimpin masyarakat dan ketua negara. Ini membolehkan baginda menentukan hala tuju kerajaan dan rakyat. Masalah hubungan antara Islam dan bukan Islam dirujuk kepada baginda untuk penyelesaian. Ketua-ketua kaum pula mempunyai hak untuk menyelesaikan masalah dalam suku masing-masing.

b)Semua penduduk sebagai satu ummah.

c)Semua penduduk bersatu, berkerjasama dan betanggungjawab mempetahankan  negara daripada sebarang ancaman, menegakkan keadilan dan membenteras kezaliman.

d)Sumber piagam berasaskan wahyu /al-Quran dan tradisi-tradisi Arab yang tidak betentangan dengan Islam.

e) Semua penduduk mempunyai kebebasan untuk mengamalkan agama masing-masing.

f) Jaminan keselamatan kepada semua penduduk selagi mereka mematuhi piagam.[4]

b)Peranan Piagam Madinah.

c)Struktur Pemerintahan di Madinah.

---

[1]Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,(Shah Alam:Oxford Fajar,2013),26.

[2]“Sistem Pemerintahan”,dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, (Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia,2013),8.

[3]Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,26.

[4] “Sistem Pemerintahan”,dalam  Modul Pengajaran dan Pembelajaran STPM Sejarah, 9.

2.Bincangkan perkembangan masyarakat Islam selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW 20m

Pendahuluan Selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW, rlegara .Islam Madinah diterajui oleh sekumpulan para sahabat Baginda seramai empat orang yang dikenali ' sebagai Khulafa' al-Rasyidin. Berikutan peluasan wilayah Islam, masyarakat Islam terus berkembang.

Isi-isi Penting

Kemenangan tentera Islam dalam perang menentang golongan murtad pada zaman Khalifah Abu Bakar al-Siddiq telah memperkukuh lagi barisan tentera Islam ke arah peluasan jajahan takluk Islam.

Dakwah Islamiah tersebar dengan meluas dalam kalangan penduduk di wilayah utara Semenanjung Tanah Arab, khususnya di Iraq, Syria (Syam), dan Mesir.

Apabila berlaku penaklukan dan peluasan jajahan takluk Islam di luar Semenanjung Tanah Arab, hal ini menyebabkan bilangan umat Islam bertambah ramai termasuk bangsa Parsi (di Iraq dan di timur Iraq), Qibti (di Mesir), dan Barbar (di utara Afrika). Namun pada masa yang sama, masyarakat Arab telah berpecah.

Bangsa Arab telah berpecah kepada beberapa kumpulan, iaitu Muhajirin dan Ansar, golongan bekas murtad (Ahl al-Riddah), Ahl al-Ayyam, Qurra', Khawarij dan Syiah.

Faktor-faktor yang membawa kepada kelahiran pelbagai puak dalam masyarakat Arab ialah: (a) kewafatan Nabi Muhammad SAW. (b) perselisihan tafsiran mengenai ayat al-Quran dan hadis (c) pertembungan afitara kaum Quraisy dengan suku Arab yang lain. (d) perebutan kuasa antara Bani Hasyim pimpinan Ali bin Abi Talib dengan Bani Umayyah pimpinan Mu'awiyah bin Abi Sufyan. (e) isu tanah di Iraq, iaitu tanah yang tidak bertuan (tanah sawafi).

Perpecahan ini telah membawa kepada perang saudara, iaitu Perang Jamal dan Perang Siffin pada zaman pemerintahan Khalifah Ali bin Abi Talib.

Perang Jamal yang berlaku pada Jamadil4khir 36 Hijrah/Disember 657 Masihi merupakan perang saudara pertama yang berlaku dalam sejarah Islam. Peperangan ini berlaku antara penyokongpenyokong Khalifah Ali bin Abi Talib dengan para sahabat termasuk A'ishah, isteri Nabi Muhammad SAW untuk membela kematian Khalifah Uthman bin Affan.

Berikutan Perang Jamal yang memihak Khalifah Ali bin Abi Talib, berlaku pula Perang Siffin antara pengikut-pengikut KhalifahAli bin Abi Talib dengan penyokong-penyokong Mu' awiyah bin Abi Sufyan pada bulan Safar 37 Hijrah/Julai 657 Masihi. Perang saudara kali kedua ini adalah bermotifkan politik dan berakhir dengan memihak kepada tentera Khalifah Ali bin Abi Talib.

Perang Siffin diakhiri dengan Majlis Tahkim, iaitu rundingan damai antara Khalifah Ali bin Abi Talib dengan Mu'awiyah bin Abi Sufyan pada bulan Syaaban 38 Hijrahr/Januari 659 Masihi' Perundingan ini gagal mencapai persetujuan disebabkan gangguan oleh golongan Khawarij' .

Golongan Khawarij memberontak menentang tentera Khalifah Ali bin Abi Talib sehingga meletusnya peperangan di Nahrawan pada bulan Safar 38 Hijrah/659 Masihi.

Disebabkan Khawarij tewas dalam Perang Nahrawan, mereka bertindak membunuh Khalifah Ali bin Abi Talib pada tahun 40Hijrah/66l Masihi'

 Dengan kematian Khalifah Ali bin Abi Talib, tampuk pemerintahan kerajaan Islam diserahkan kepada Sayidina Hassan, putera Sayidina Ali bin Abi Talib sebelum berpindah secara kekal kepada Mu' awiyah, pengasas kerajaan Umayyah'

Kesimpulan Dengan wujudnya pelbagai bangsa dan kaum dalam masyarakat Islam menyebabkan kebudayaan dan pemikiran Islam bercambah dan berkembang. Kesan daripada perkembangan kebudayaan dan pemikiran umat Islam telah membawa kepada tahap ketamadunan Islam yang tinggi walaupun berlaku perpecahan dalam masyarakat.Perpecahan dalam masyarakat Islam yang ditimbulkan oleh golongan-golongan yang berkepentingan tidak menjadi halangan kepada kemajuan dan pembangunan umat Islam dalam bidang ilmu Pengetahuan.

SUMBER- Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Ketiga(Shah Alam:Oxford Fajar,2017),319-310.

PERANAN GOLONGAN MUHAJIRIN DAN ANSAR DALAM PERKEMBANGAN MASYARAKAT ISLAM.

OLEH-AHMAD YAAKOB

       Nabi Muhammad SAW diutus bagi menyampaikan risalah kepada seluruh umat manusia tentang ajaran Islam. Baginda ialah Nabi dan Rasul terakhir.Hal ini bermakna tidak ada nabi dan rasul selepasnya. Baginda telah berjaya mernbentuk sebuah masyarakat (ummah) dan negara Islam di Madinah.Selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW, telah berlaku suatu perubahan besar dari sudut politik, ekonomi dan sosial umat Islam yang membawa kepada perkembangan budaya dan masyarakat Islam yang terdiri daripada pelbagai bangsa dan keturunan. Peristiwa ini telah mencetuskan suatu fenomena baharu dalam sejarah umat Islam bermula dari era Khulafa' al-Rasyidin hinggalah kepada era-era selepasnya.[1]

Golongon Muhajirin

Golongan Muhajirin merupakan pengikut Nabi Muhammad SAW yang berhijrah dari Makkah ke Madinah.Istilah Muhajirin berasal daripada perkataan hijrah, penghijrahan; orang yang berhijrah dipanggil al-Muhajir (secara jamak: al-Muhajirin).

       Golongan Muhajirin bukan orang pelarian; seperti mana anggapan sesetengah orientalis, tetapi mereka berpindah/berhijrah dari kota Makkah ke kota Madinah kerana mematuhi suruhan Allah SWT dan Rasul-Nya derni masa depan Islam yang lebih cerah.Di Madinah, golongan Muhajirin mendapat pertolongan dari segi fizikal dan moral daripada golongan Ansar.

       Golongan Muhajirin diberitakan dalam al-Quran (surah al-Baqarah: 215, surah al-Imran: 191) mendapat rahmat dan pahala yang amat besar daripada Allah SWT kerana pengorbanan mereka berhijrah.Nabi Muhammad SAW telah mempersaudarakan golongan Muhajirin dengan golongan Ansar untuk menjadi umat yang mulia dan kuat.Golongan Muhajirin dianggap sebagai golongan yang terawal memeluk agama Islam dan paling banyak berjasa dalam menegakkan ajaran tauhid.

Golongan Ansar

Golongan Ansar ialah penduduk Madinah, khususnya daripada kaum Aus dan Khazraj yang telah memeluk agama Islam.Mereka membantu Nabi Muhammad SAW sebelum dan selepas

berhijrah ke Madinah (622M).Golongan Ansar bersama Muhajirin telah menegakkan negara Islam Madinah.Golongan Ansar banyak berkorban, sama ada dari segi harta benda, tenaga dan jiwa raga untuk mengembangkan agama Islam.[2]

Peranan golongan Muhajirin dan Ansar.

Antara peranan Muhajirin di Mekah ialah menerima dan mempertahankan Islam walaupun menerima tentangan yang hebat daripada kaum musyrikin Mekah. Mereka adalah kelompok pertama menerima Islam dan mempertahankan keutuhan Islam yang disampaikan oleh Nabi Muhammad S.A.W.

      Mereka juga adalah golongan pertama yang melafazkan kesetiaan terhadap Islam dan berjuang bersama-sama dengan Nabi Muhammad S.A.W.Mereka sanggup menerima tentangan sama ada dalam bentuk fizikal dan mental. Mereka menerima pelbagai ejekan, penghinaan, kata nista, penyeksaa dan pembunuhan Sebagai contohnya, tokoh-tokoh seperti Abu Bakar alSiddiq, Zubair bin Awwam, Uthman bin Affan, Ali bin Abi Talib dan lain-lain adalah pendukung Islam semasa dakwah secara sulit di Mekah. Tegasnya, mereka sanggup menghadapi segala rintangan dan penentangan daripada kaum musrikin Quraisy bagi memastikan Islam terus tertegak dan berkembang.[3]

      Selain itu, peranan golongan Ansar di Mekah ialah menerima dan menyokong ajaran Nabi Muhammad S.A.W. yang merintis penghijrahan ke Madinah. Mereka menyatakan kesanggupan menerima Islam dalam Perjanjian Aqabah 1 dan 2, dalam keadaan golongan musyrikin Mekah melancarkan penentangan yang keras. Mereka berikrar untuk berjuang bersama-sama Nabi Muhammad S.A.W. Buktinya, mereka bertanggungjawab membawa dan menyebarkan Islam di Madinah. Kesannya, agama ini telah berkembang di Madinah dan golongan Ansar saling berganding bahu dengan golongan Muhajirin dalam mepertahankan Islam.

      Disamping itu, peranan golongan Muhajirin di Madinah ialah membantu Nabi Muhammad S.A.W. dalam urusan keagamaan dan dakwah. Golongan Muhajirin merupakan pembantu utama Nabi Muhammad S.A.W. di Madinah khususnya dalam urusan keagamaan dan pentadbiran.Muhajirin berperanan dalam mengembangkan dakwah Islam. Mereka bersama Nabi Muhammad S.A.W. menjalankan dakwah secara terbuka di Madinah. Hasilnya umat Islam berjaya membina Masjid di tengah-tengah Kota Madinah dan dapat melakukan ibadat secara terbuka. Tegasnya, peranan golongan Muhajirin semasa dakwah Nabi Muhammad S.A.W. di Madinah dapat membantupenduduk Madinah mendalami ajaran Islam.

      Akhirnya, peranan golongan Ansar di Madinah ialah menyumbang harta benda dan buah fikiran. Sebagai penduduk tempatan, mereka turut menyumbangkan harta benda dan buah fikiran dalam menjayakan perjuangan dan perkembangan Islam termasuk menyertai perjuangan jihad.Golongan Ansar juga menyumbangkan harta benda dalam menghadapi serangan musuh Islam. Sebagai contoh, Salman al-Farisi mencadangkan pembinaan parit dalam Perang Khandak. Tegasnya, mereka telah memainkan peranan penting dalam merperjuangkan dan membangunkan negara Islam Madinah.

      Sebagai kesimpulan, golongan Muhajrin dan Ansar mempunyai peranan tersendiri dalam membantu Nabi Muhammad S.A.W. mempertahanjan dan mengembangkan risalah Islam. Masing-masing berperanan besar yang menjadi tulang belakang dan gandingan mantap bagi memastiksn kejayaan perjuangan Nabi Muhammad S.A.W di Mekah dan Madinah.[4]

---

[1] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,Edisi Kemaskini(Shah Alam:Oxford Fajar,2014),26.

[2] Mahayudin Hj.Yahya et.al.,Sejarah Islam (500-1918) Penggal 2,(Shah Alam:Oxford Fajar,2013),53.

[3] https://fastnote.files.wordpress.com/2016/05/modul-puncak-sejarah-stpm-p2-melaka-2016.pdf,4

[4] Ibid,6.